De geschiedenis van Egyptische Revoluties

De geschiedenis van modern Egypte is er een van revoluties. Bij iedereen staan de protesten die tegen de zittende president Hosni Moebarak in 2011 plaatsvonden op het Tahrirplein, nog vers in het geheugen. Ontevredenheid over de politieke situatie in het land ontstond echter al aan het eind van de negentiende eeuw. Om de zoveel jaar zouden er daarna opnieuw revoluties in het land uitbreken. Het Egyptische leger speelde daarbij vaak een belangrijke rol.

De Egyptische revolutie van 1881

De eerste revolutie die in Egypte plaatsvond, begon in 1881. De aanleiding voor deze revolutie was grote onrust die was ontstaan in het Egyptische leger. Deze onrusten ontstonden door jarenlange bevoorrechting van Turkse officieren. De Egyptische legerofficier Ahmed Urabi bezette daarom op 9 september van dat jaar het presidentieel paleis, om te pleiten voor het ontslag van de pro Britse premier en een grotere rol voor de Egyptenaren in het leger. Hoewel Egypte op dat moment onder invloed van het Ottomaanse Rijk viel, hadden zowel de Fransen als de Britten er veel te vertellen. Urabi groeide in korte tijd uit tot volksheld en een deel van zijn eisen werd uiteindelijk ook ingewilligd. Op 4 januari 1882 werd Urabi onderminister van Oorlog. De Britten en Fransen raakten echter bevreesd dat zij hun commerciële en financiële machtspositie, door de daden van Urabi, in het land kwijt zouden raken. Zij eisten daarom het aftreden van de onderminister. Onder druk van de bevolking gebeurde dit echter niet. Door een dreigende confrontatie met Frankrijk en Engeland braken daarna op 11 juni anti-Europese rellen uit. Na aanblijvende ongeregeldheden en weinig daadkrachtig optreden van de Turkse Sultan kozen de Engelsen er daarom voor het heft in eigen hand te nemen. Op 14 september trok een Brits expeditiekorps Cairo binnen, met als resultaat de Britse bezetting van Egypte.

De revolutie van 1919

De tweede Egyptische Revolutie vond plaats tussen 1919 en 1922. In november 1914 had de Eerste Wereldoorlog zich ook verplaatst naar de Arabische wereld, aangezien de Britten aan de Ottomanen de oorlog verklaarden. Egypte werd daarbij officieel een Brits protectoraat. Toen met het verloop van de oorlog bleek dat de geallieerden zouden gaan winnen werd in Egypte het plan opgevat om bij de vredesbesprekingen in Parijs om onafhankelijkheid te vragen. De Britten zagen dit echter niet zitten en waren niet van plan om hierover met de Egyptenaren afspraken te maken. Op 9 maart 1919 lieten de Britten zelfs enkele leden van de Egyptische delegatie naar Malta verbannen. Deze verbanning zorgde voor zoveel verontwaardiging, dat er massaal demonstraties, stakingen en geweldsdelicten uitbraken. De verbannen Egyptenaren werden weer vrijgelaten, maar omdat de Amerikanen hun aanvankelijke steun voor de Egyptische onafhankelijkheid introkken, stopte de opstand niet. De Britten zagen hierop geen andere uitweg dan te gaan praten over onafhankelijkheid. De onafhankelijkheidsverklaring die op 28 februari 1922 werd getekend eindigde het Britse protectoraat en bracht onafhankelijkheid aan de Egyptenaren. In het verdrag werden echter wel enkele privileges opgesteld, waardoor de Britten over Egypte feitelijk nog steeds de scepter zwaaiden. Defensie, buitenlandse belangen, de handelsroutes die over Egypte liepen en de Soedan, bleven immers onder gezag van het Verenigd Koninkrijk.

De revolutie van 1952

In 1952 ontstond opnieuw onrust in het land. Vanwege de groeiende onvrede over de Britse overheersing en corruptie van de zittende koning Faroek I, besloten een aantal officieren dat het op 23 juli tijd was voor een staatsgreep. Ondanks de hulp van Britse troepen wist de Egyptische koning niet uit handen van de officieren te blijven. Op 26 juli werd hij daarom door hen naar Italië verbannen. Iets meer dan een jaar later werd de leider van de officieren, Muhammad Naguib, daarna de eerste president van de volledig onafhankelijke Egyptische staat.

De nieuwe regering voerde veel veranderingen door, waarvan grote landhervormingen de belangrijkste waren. Ieder Europees bezit werd hierbij bij wet onteigend en verdeeld over Egyptische boeren. Na onderhandelingen in februari 1953 werd afgesproken dat inwoners van de Soedan zelfbeschikkingsrecht zouden krijgen. Meer dan vijftig jaar lang zorgden officieren ervoor dat Egypte een stabiele factor bleef in een turbulent Midden-Oosten. Aanvankelijk behielden de Britten nog wel een tijdje de macht over het Suez-kanaal, maar na een korte oorlog in 1956 werd met tussenkomst van de Verenigde Naties besloten dat Egypte het alleenrecht zou krijgen op het beheer en de beveiliging van het kanaal. Het seculiere karakter van de Egyptische staat zorgde ervoor dat verschillende geloofsgroepen in relatieve harmonie naast elkaar konden leven.

De revolutie van 2011

Geïnspireerd door de revolutie in Tunesië gingen Egyptenaren in 2011 opnieuw de straat op. Zij protesteerden daar tegen geweld door de regering, werkloosheid en corruptie, waar het land sinds het aantreden van Moebarak onder gebukt ging. Na lange demonstraties en hevige gevechten, wisten de Egyptenaren uiteindelijk het vertrek van Moebarak te bewerkstelligen. Als hierna de Moslimbroederschap aan de macht komt en bij een groot deel van de bevolking onpopulaire hervormingen doorvoert, grijpt het leger na nieuwe demonstraties wederom in. Op 2 juli 2013 ontslaan zij de zittende president Mohamed Morsi uit zijn functie en schrijven nieuwe verkiezingen uit. Op 8 juni 2014 werd de generaal Abdul Fatah al-Sisi daarbij gekozen tot president van Egypte. Opnieuw eindigde een Egyptische revolutie hierbij in een impasse waarbij de oorspronkelijke autoriteit – aanvankelijk de Engelsen, later het leger – zijn macht wist te behouden.