De geschiedenis van het Torentje

Het Torentje is tegenwoordig onlosmakelijk verbonden met de functie als werkplek van de minister-president. Het markante achthoekige bouwwerk aan de Hofvijver verschijnt bijna dagelijks in de media. Daarnaast is de naam ‘Torentje’ een begrip op zich geworden, met een eigen lemma in Van Dale’s woordenboek. Je zou het haast vergeten dat de minister-president pas ruim dertig jaar geleden zijn intrek nam in het Torentje en de iconische status een vrij recent verschijnsel is.

Toch kan men ook stellen dat het Torentje altijd al een beeldbepalende plek op het Binnenhof is geweest. Het is één van de oudste delen van het complex en reeds op de vroegste afbeeldingen van het Binnenhof een echte blikvanger. Wanneer het Torentje precies is gebouwd is onzeker, de meeste studies houden het op de tweede helft van de vijftiende eeuw.

Keizer Karel V

Zeker is dat het gebouw in 1547 zijn huidige omvang kreeg. In opdracht van keizer Karel V werd het Torentje voorzien van onder meer een wenteltrap en de opmerkelijke ‘appel’ in de torenspits. Een representatieve functie had het pand destijds nog niet. Het Torentje bevond zich in de periferie van het bestuurlijke leven en het deed waarschijnlijk dienst als woning van de kastelein van het hof.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Raad van State in de 17e eeuw

Later, in de zeventiende eeuw, namen de kamerbewaarder van de naastgelegen Raad van State en zijn familie hier hun intrek. De benedenverdieping deed in deze periode dienst als opslagplaats, wijnkelder en zelfs enkele malen als gevangenis. Pas in de Bataafs-Franse tijd vonden de eerste ambtenaren van het departement van Binnenlandse Zaken hun weg naar het Torentje. Ook na het vertrek van de Fransen in 1813 bleef het Torentje in het bezit van dit ministerie.

De bovenverdieping diende in deze periode als werkkamer van de secretaris-generaal. In 1849 nam Johan Rudolph Thorbecke zijn intrek in het Torentje als minister van Binnenlandse Zaken. Het Torentje groeide snel uit tot een der meest bekende punten van het gansche complex. Dit kwam mede doordat de functie van minister-president in deze tijd nog niet officieel bestond en de minister van Binnenlandse Zaken meestal de functie van ‘kabinetsleider’ op zich nam. In dat opzicht genoot het Torentje dus al in de tweede helft van de negentiende eeuw enigszins de status die het tegenwoordig bezit.

Het Torentje na de Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede Wereldoorlog kwam hier verandering in. Vanaf 1945 bestond formeel het ambt van minister-president en de regering was van mening dat deze eerste minister ‘een Nederlandse equivalent van Downing Street 10’ moest bezitten: een villa gelegen aan het Plein 1813. Hoewel het Torentje in gebruik bleef als werkkamer van de minister van Binnenlandse Zaken, ebde de belangstelling voor het gebouwtje snel weg.

Toen eind jaren zeventig het ministerie van Algemene Zaken zijn intrek nam op het Binnenhof bleef het Torentje in handen van Binnenlandse Zaken. Op een gegeven moment kwam het pand echter alsnog in bezit van Algemene Zaken en kreeg het spoedig een nieuwe bewoner: minister-president Ruud Lubbers. Onder zijn kabinetten en de kabinetten van zijn opvolger Wim Kok bereikte de bekendheid van het Torentje opnieuw grote hoogte en groeide het in korte tijd uit tot hét symbool van het premierschap.

Persoonlijk accent in het Torentje

Sindsdien probeert iedere minister-president tijdens zijn verblijf in het Torentje, ook wel de huiskamer van de macht genoemd, een persoonlijk accent te geven. Zo stelde Jan Peter Balkenende zijn verzameling modelautootjes ten toon.

Wat betreft de verdere inrichting van de ruimte, overheerst vooral praktische eenvoud. Op de benedenverdieping van het Torentje bevindt zich een klein vergaderzaaltje, het Thorbeckezaaltje. Tevens is hier een borstbeeld te vinden van de liberale voorman, die hier als eerste ‘premier’ zijn intrek nam. Een bescheiden eerbetoon aan de man die in 1849 onbewust een nieuwe politieke traditie in het leven riep.