De Hagia Sophia: de grootste kathedraal van de middeleeuwen

In 537 na Christus werd de grootste kathedraal van het christendom tot dat moment gebouwd. De wereld moest en zou de macht en rijkdom van de kerk en God zien. Niet in Rome maar in de nieuwe hoofdstad van het Christendom, Constantinopel, verrees de grootste kathedraal van de wereld, de Hagia Sophia.

Op de plek waar al twee andere kerken hadden gestaan, moest nu een grotere kathedraal komen. De vorige twee kerken waren door branden en opstanden verwoest. Keizer Justinianus I wilde een ultieme poging wagen om deze grote christelijke kerk met de naam Hagia Sophia (Heilige wijsheid) te bouwen. Dat was echter nog een hele klus. Hoe krijg je een grote ronde koepel op een rechthoekige basis?

Zwevende koepel

De bouwmeesters Anthemius van Tralles en Isidorus van Milete hadden de oplossing. Ze gebruikten vier enorme bogen die ze op steunpalen lieten rusten. Door een hoekverbinding (pendentief) te maken, rustte het gewicht op de hele koepel. Hierdoor konden ze een hoge lege ruimte maken onder de koepel en ‘lijkt het net of de koepel zweeft in de lucht’, aldus geschiedschrijver Procopius (500-562). Dit komt ook door de vele ramen en mozaïeken die geplaats zijn in de kerk. Door deze specifieke lichtinval en de geschilderde afwerking in de kerk, lijkt de koepel inderdaad te zweven. De keizer was zeer tevreden en bij het zien van de kerk zei hij: ‘Salomon, ik heb je overtroffen’, verwijzend naar de heilige tempel in Jeruzalem.

Dure Hagia Sophia

Door alle pracht en praal van de kathedraal was de bouw van de Hagia Sophia een ontzettend duur project geworden. Tienduizend arbeiders werkten ongeveer vijf jaar aan de kathedraal. In de tijden daarna leefden nog veel mensen in armoede omdat de inrichting en versiering veel geld had gekost. Zo werd het altaar met een dikke plaat goud bedekt en bestond het gordijn van het altaar uit een half miljoen parels. Elke steen die de arbeiders legden, zou het opschrift hebben gehad: ‘God heeft deze kerk gesticht en God zal ervoor zorgen.’ De kerk werd vervolgens met allerlei gekleurd marmer uit Europa versierd.

De Hagia Sophia herbouwd

Helaas stortte de zware koepel in 558 toch in bij een aardbeving. Keizer Justinianus liet de kerk nogmaals herbouwen maar deze keer wel met een kleinere koepel en steviger materiaal. Deze bleef uiteindelijk eeuwen staan en tot 1500 was de Hagia Sophia de grootste kathedraal in de wereld. Daarna nam de nieuwe Sint-Pietersbasiliek in Rome deze titel over.