De historische ineffectiviteit van de VN Veiligheidsraad

Dinsdag 28 juni 2016 zal Nederland te horen krijgen of het een tijdelijke zetel in de VN Veiligheidsraad krijgt. De raad bestaat uit 5 vaste leden en 10 tijdelijke leden, die proberen de internationale vrede en veiligheid te bewaren. De Veiligheidsraad krijgt vaak kritiek omdat zij te weinig ingrijpen. Het grootste probleem is dat als één van de vaste landen (China, VS, Frankrijk, Rusland, Groot-Brittannië) het niet eens is met een plan om een crisissituatie aan te pakken, zij hun vetorecht kunnen gebruiken. Hoe is het gebleken dat de Veiligheidsraad sinds zijn ontstaan ineffectief is geweest?

De VN Veiligheidsraad werd opgericht in 1946. Het was geen toeval dat de vijf winnaars van de Tweede Wereldoorlog de vijf vaste leden met vetorecht van de raad werden. De achterliggende gedachte van het veto was dat zonder steun van de grote landen er geen militair ingrijpen meer kan plaatsvinden. Dit moest escalatie en een nieuwe Wereldoorlog voorkomen.

Weinig actie tijdens de Koude Oorlog

Gedurende de Koude Oorlog was de ineffectiviteit van de Veiligheidsraad het grootst, want de twee supermachten konden elkaars plannen eenvoudig teniet doen met een veto. De enige keer dat een belangrijk plan wel doorgang kreeg was toen Rusland in 1950 uit protest niet aanwezig was. Dit zou een grote fout blijken te zijn, want de VS grepen hun kans: het communistische Noord-Korea werd veroordeeld voor de invasie van Zuid-Korea en er werd besloten militair in te grijpen.

dankzij de Veiligheidsraad konden Amerikaanse troepen in Korea ingezet worden

De macht van het veto

In de praktijk is gebleken dat de vetostem de strategische banden en belangen van de grote 5 beschermt. De VS blokkeert bijvoorbeeld de (bijna) maandelijkse pogingen van de Arabische wereld om Israëlische beleid te veroordelen, zoals het bouwen van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en de Golanhoogten. China heeft altijd Noord-Korea beschermd in de raad, ondanks de pogingen van het land om een nucleair wapen te ontwikkelen.

Rusland heeft recentelijk veel resoluties geblokkeerd die tegen de eigen belangen in gingen, bijvoorbeeld viermaal een plan van aanpak voor de Syrische burgeroorlog. Dit is niet zo verrassend omdat Rusland bondgenoot is van het regime van Assad. De Russen schoten zichzelf in de voet als zij een resolutie aannamen waarbij een vertrek van Assad werd geëist. Volgens Noam Chomsky, een bekende Amerikaanse linguïst en historicus, begint Rusland nu pas in te lopen op de VS qua hoeveelheid vetogebruik. De VS hebben de meeste veto's uitgesproken sinds het ontstaan van de Veiligheidsraad.

De grootste blunders van de Veiligheidsraad?

De resoluties van de Veiligheidsraad die wel worden aangenomen, zijn ook niet altijd even gelukkig. Er zijn voorbeelden van crisissituaties die de Veiligheidsraad verkeerd heeft aangepakt volgens de internationale gemeenschap. De Rwandese genocide wordt vaak aangehaald, want de Veiligheidsraad negeerde de tekenen dat een genocide zou plaatsvinden. Er waren in 1994 zeker minder dan de geschatte 750.000 Tutsi’s gedood als de Veiligheidsraad een militaire macht had gestuurd in plaats van een waarnemingsmacht.

Aanslagen in Spanje niet door Al-Qaida?

Een andere opmerkelijke beslissing van de raad vond slechts uren na de aanslag van Al-Qaida in Spanje in juni 2004 plaats. De Spaanse president Aznar overtuigde de Veiligheidsraad om een resolutie aan te nemen die de Baskische separatistenbeweging ETA voor de doden veroordeelde. Men kwam er al snel achter dat dit een foute beslissing was, maar de Veiligheidsraad heeft nooit deze fout rechtgezet. Officieel is de ETA volgens de VN dus verantwoordelijk voor de aanslagen in Spanje.

De Veiligheidsraad heeft natuurlijk niet alleen maar slechte beslissingen genomen. De VN zorgt bijvoorbeeld wel voor humanitaire hulp bij de vele crisissituaties die in de wereld plaatsvinden. Het eigenbelang van de deelnemende landen van de raad staat echter een echte oplossing voor een crisis vaak in de weg. Het lijkt niet waarschijnlijk dat Nederland hier verandering in zou kunnen brengen.