De instant-replay, de herhaling die het televisie kijken veranderde

Afgelopen weekend overleed Tony Verna. In Amerika was hij bekend als TV-regisseur van grote sportevenementen als de Super Bowl, maar ook hier hebben zijn televisieproducties invloed gehad. In 1963 bedacht Verna iets dat onze manier van TV kijken zou veranderen: de instant replay.

De eerste sportuitzendingen

De eerste uitzendingen van sportwedstrijden waren volledig live. Televisiekijkers moesten op hun nog kleine zwart-wit televisie proberen de wedstrijd bij te houden. Vaak stond de camera op grote afstand van de actie, waardoor het voor de televisiekijker thuis lastig was om bij te houden wat er precies gebeurde. Ook waren de camera’s altijd gefocust op de bal. Als er iets buiten beeld gebeurde, was er geen enkele manier om dat aan het publiek thuis te laten zien.

Herhalingen in de rust

Apparatuur om beeld te bewaren stond nog in de kinderschoenen. Live-beelden werden opgenomen op kinescope, om de wedstrijd later nog eens uit te zenden. In 1955 lukte het Canadese televisieproducenten om met kinescope een herhaling uit te zenden. Er zat wel enige tijd tussen de actie en de herhaling ervan. De komst van de eerste videobanden in 1956 maakte het proces makkelijker, maar nog steeds kon een herhaling niet direct worden uitgezonden. Televisieproducenten gebruikten de rust in sportwedstrijden om belangrijke momenten nog eens te herhalen. Het bleef echter een lastig proces. In slechts weinig tijd moesten de monteurs de beste momenten op de lange rollen videoband opzoeken en aan elkaar monteren.

De eerste instant replay

In 1963 was de videotechniek verder gevorderd, maar het bleef onmogelijk om meteen het goede moment op een band te vinden. Tony Verna, een regisseur in dienst van het Amerikaanse CBS bedacht een manier om met piepjes op het geluidsdeel van de band de belangrijke delen te markeren en de band snel terug te spoelen, terwijl de opnames doorliepen. De recorder had nog echter het formaat van een flinke koelkast en woog bijna zeshonderd kilo. Verna kreeg het voor elkaar om het enorme ding in zijn regisseurshokje in het Municipal Stadium in Philadelphia te laten plaatsen. In dat stadion werd op 7 december 1963 een American Football wedstrijd gespeeld tussen de teams van het leger en de marine. Verna vond dat dit het moment was om zijn vinding te testen. De recorder had de verhuizing naar het voetbalstadion echter niet goed doorstaan. Het duurde tot het laatste kwart van de wedstrijd voordat Verna bruikbaar beeld had. Een speler van het team van het leger maakte een schijnbeweging en wist een touchdown te scoren. De piepjes werkten en Verna riep naar de commentator dat het gelukt was. Een moment later werden de schijnbeweging en de touchdown herhaald. De commentator moest zich haasten om te zeggen dat er niet een tweede keer gescoord was. Het was de enige replay van die dag, maar Verna had televisiegeschiedenis gemaakt.

De val van Kees Verkerk

Het duurde nog even voordat de nieuwe techniek Nederland bereikte. In 1966 werd in Deventer het Europees Kampioenschap schaatsen verreden. Het kampioenschap werd live uitgezonden op de Nederlandse televisie. Een groot aantal schaatsfans zag thuis hoe Kees Verkerk op weg was naar een gouden medaille op de tien kilometer, maar in de beslissende wedstrijd viel hij. Regisseur Bob Bremer liet de val nogmaals uitzenden, maar doordat er anderhalve minuut tussen de val en de herhaling zat, dachten veel mensen dat Verkerk voor de tweede keer viel. Zelfs de commentator, die niet gewaarschuwd was, dacht nog even dat Verkerk weer onderuit ging. Op de kantoren van de oproep in Hilversum regende het telefoontjes van bezorgde kijkers.

Verdere ontwikkeling van de instant replay

De herhalingen van de touchdown en van de val van Verkerk konden nog niet in slow-motion worden weergegeven. In 1965 werd geëxperimenteerd met een systeem waarbij een analoge opslagschijf werd gebruikt. Hierop konden korte fragmenten beeld en geluid worden opgeslagen, die later in slow-motion werden afgespeeld. Het systeem werd pas commercieel verspreid in 1967. De techniek van de instant replay had niet alleen grote invloed op het televisielandschap, ook op de sporten zelf. Scheidsrechters zijn de techniek gaan gebruiken om onduidelijke spelsituaties beter te beoordelen, al levert dat nog vaak discussie op.