De kern van het Marxisme

Het marxisme is niet zozeer een filosofie, maar eerder te omvatten als een politiek-filosofisch systeem. De grondslag is gebaseerd op de ideeën van Karl Marx en Friedrich Engels. Er kunnen boekdelen vol worden geschreven met de uitwerking van het systeem van marxisme, waar andere stromingen zich vervolgens weer op gebaseerd hebben. Het wordt vaak gezien als de oervorm van communisme. Hieronder volgt een beknopte samenvatting van de belangrijkste lijnen door het Marxisme: als tegenpool van het kapitalisme en met als centraal punt de klassenstrijd.

De adel, de bourgeoisie en het proletariaat

Volgens Marx hangt de geschiedenis aan elkaar met klassenstrijd, oorlog en revoluties. Die klassenstrijd hangt samen met zijn indeling in drie sociale klassen: de adel, de bourgeoisie en het proletariaat. De bourgeoisie is het volk dat winst van bedrijven ontvangt, maar het proletariaat wordt gezien als arbeiders zonder ‘bezit’ of aandelen. Ten tijde van Marx, in de 19e eeuw, vond het marxisme dat het proletariaat te weinig loon ontving en door de bourgeoisie werd uitgebuit. Idealiter neemt hierom het volk volgens de stroming de macht over van de adel, zodat er uiteindelijk een klasseloze samenleving ontstaat.

Een marxistische samenleving

Marx wilde het liefst het volk zien als één gelijke aan elkaar, mede naar aanleiding van het idee dat economische verhoudingen de samenleving bepalen. Marx vond dat de arbeidersklasse in opstand moest komen tegen de kapitaalbezitters van de bourgeoisie. De opstand zou het begin moeten vormen van een socialistische samenleving, waar volgens marxisme geen kapitalisme of liberale democratie in thuis hoort. Het marxisme hield daarbij een erg optimistisch mensbeeld aan, dat geloofde dat zonder materialisme vanzelf een heilstaat zou ontstaan. De menselijke geest zou dusdanig veranderlijk zijn dat onder de juiste maatschappelijke omstandigheden volledig kon worden afgerekend met egocentrische denkwijzen. Egoïsme, onderdrukking, uitbuiting en oorlogen horen niet thuis in een marxistische maatschappij.

Marxisme als inspiratiebron

Marxisme, als vorm van communisme en socialisme, heeft wereldwijd gediend als inspiratiebron voor sommige partijen. De SP is hier in Nederland een mild voorbeeld van, waar binnen de partij nog enige marxisten te vinden zijn. Verder heeft de partij afstand gedaan van marxisme als officiële partijideologie. In andere landen heeft de theorie een stuk groter uitgepakt, wat begon bij Rusland zelf. Als grondslag gebruikte Lenin de theorieën van Marx, waar uiteindelijk het leninisme uit voort kwam. Hierna volgden de Chinese en Cubaanse revolutie, die uitgevoerd werden in de naam van het marxisme.

Religie als opium van het volk

Religie werd door Marx als ‘opium van het volk’ beschouwd. Marx zag het als een gegeven dat geloof ontwikkeld is door het volk om hun leven op aarde dragelijker te maken, in de verschrikking die de wereld volgens hem was geworden. Religie geeft de arbeidersklasse hoop op een beter bestaan in het hiernamaals, terwijl ze leven onder druk van de hogere klassen. ‘’Religie is de zucht van het onderdrukte schepsel, het hart van een harteloze wereld en de ziel van zielloze omstandigheden. Het is de opium van het volk’’, vertelde Marx.