De Lexington-affaire en de doorbraak van de consumentenbond (1962)

Waar rook is, daar is vuur, en waar de tabaksindustrie wordt aangevallen gaat het er vurig aan toe. Aan het begin van de jaren ’60 van de vorige eeuw werd de Consumentenbond landelijk bekend met een onderzoek naar sigaretten, waarin ze er nogal naast zat. Ironisch genoeg zorgde dit wel voor veel steun en nieuwe leden, waardoor de bond uitgroeide tot machtige vertegenwoordiger van de Nederlandse consument.

Tegenwoordig is de Consumentenbond wijd bekend als dé organisatie die opkomt voor de belangen van de consument. Zonder winstoogmerk, en financieel gesteund door leden en met giften, heeft ze geen commerciële of politieke belangen. De bond geeft diverse gidsen uit, werkt internationaal samen en bemiddelt tussen consumenten en bedrijven. Ooit begon zij echter vrij klein en werd ze vooral gezien als vervelende onruststoker. Een klein aantal onderzoekers, gesteund door een handjevol leden, begonnen in de jaren ’50 met het beoordelen van de prijs en kwaliteit van producten.

De slechtste sigaret

Het eerste onderzoek dat echt stof deed opwaaien ging over het teer- en nicotinegehalte in sigaretten. Er waren al enige tijd zorgen over de schadelijke gevolgen van roken en de relatie tussen roken en longkanker. De test van de Consumentenbond wees uit dat de teergehaltes per merk behoorlijk verschilden. Onder andere Lexington (64 gram teer per pakje) kon men maar beter niet roken.

Lexington komt met ander onderzoek

De importeur van Lexington, Abraham Blok, sloeg echter direct terug. Waar veel bedrijven in de tabaksindustrie de resultaten zoveel mogelijk verzwegen en bagatelliseerden - het zou onder andere een socialistisch complot zijn om de regering ten val te brengen door de inkomsten uit tabak terug te dringen – liet Blok nieuw onderzoek uitvoeren. Hieruit bleek dat er de gevonden waardes afhingen van de gebruikte meetmethode. Hij klaagde de bond aan en won. De Consumentenbond ging diep door het stof, zowel met een rectificatie in hun eigen blad als in de berichtgeving van kranten en radio.

Gevolgen van de Lexington-affaire

Ondanks de onjuistheid van het onderzoek, liep de verkoop van Lexington sterk terug in de jaren na de affaire. De Consumentenbond daarentegen zag haar ledenaantal enorm stijgen. Tienduizenden extra aanmeldingen zorgden voor meer geld en een groter bereik. Tegenwoordig is de bond met zo’n half miljoen leden de grootste algemene consumentenorganisatie ter wereld. Ook nu is zij niet altijd vrij van controverse. Zo won directeur Combée in 2015 de Meester Kackadorisprijs, voor het stimuleren van kwakzalverij. Hij vond de vrije keuze van de consument belangrijker dan de wetenschappelijk aangetoonde werking van medicijnen.