De macht van de koning verder beperkt?

Koning Willem-Alexander heeft alle leden van de Tweede Kamer uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek op Paleis Noordeinde op 1 en 3 april 2014. Een aantal Kamerleden heeft al aangekondigd niet op de uitnodiging in te gaan. Wordt de macht van de koning hiermee nog verder beperkt?

Kamerleden Van Raak (SP), Voortman (GroenLinks) en Pechtold (D66) zien het nut van een gesprek met het staatshoofd niet in. Volgens Voortman is een gesprek met de koning zinloos, omdat er niets naar buiten mag worden gebracht.

Het is sinds 1848 een tendens om de macht van de koning te beperken. Sinds de herziening van de Grondwet in dat jaar is de koning niet langer verantwoordelijk voor het beleid. Die taak komt tot op de dag van vandaag de ministers toe. Ook kreeg de Tweede Kamer meer bevoegdheden en konden Kamerleden voortaan worden gekozen.

Abdicatie 2013

Het is niet de eerste keer dat Kamerleden niet ingaan op een uitnodiging van de koning. Bij de abdicatie van de koningin op 30 april 2013 weigerden enkele Kamerleden om de eed van trouw af te leggen. Zij vonden dat de eed die ze als lid van de Tweede Kamer af hadden gelegd voldoende was, of waren bezorgd over hun handelingsvrijheid. Kamerleden Karabulut en en Fashir (beiden SP) wilden niet bij de ceremonie in de Nieuwe Kerk aanwezig zijn. Andere Kamerleden hadden ook bezwaren. Zo waren Thiemen, Ouwehand en Koffeman (alledrie leden van de PvdD) zwijgend aanwezig. Enkele Kamerleden van Groenlinks (Voortman uit de Tweede Kamer en Strik, De Boer en Ganzevoort uit de Eerste Kamer) lieten ook weten te twijfelen aan het nut van de eed.

De discussie begon in de Eerste Kamer, naar aanleiding van enkele berichten in de media over de handelingsvrijheid van de Kamerleden. Zij waren bezorgd dat deze zou worden ingeperkt door het zweren van trouw aan de koning. Op 27 februari 2013 werden vragen gesteld aan premier Rutte door de Eerste Kamerleden De Graaff en Engels (beiden D66). Volgens premier Rutte heeft het afleggen van de eed geen gevolgen voor de handelingsvrijheid van de Kamerleden. De eed vormt een brug van verbondenheid tussen de koning en het volk, vertegenwoordigd door de Kamerleden.

Reglement van Orde

Bij de laatste kabinetsformatie, in 2012, werd de rol van de koning, (toen nog koningin Beatrix), opnieuw beperkt. De Tweede Kamer wijzigde toen het Reglement van Orde, zodat de informateurs voortaan door de Kamer konden worden aangesteld. Dat werden Henk Kamp en Wouter Bos.

Tegenwoordig heeft de koning een aantal formele en ceremoniële taken. Hij ondertekent wetten en besluiten, en beëdigt de ministers. Daarnaast is hij voorzitter van de Raad van State en spreekt hij elk jaar de troonrede uit. Daarnaast heeft hij een samenbindende, vertegenwoordigende en aanmoedigende rol. Zo steunt hij organisaties en groepen in de samenleving en legt hij werkbezoeken en staatsbezoeken af. Zijn belangrijkste formele macht bestaat uit het ondertekenen van wetsontwerpen, Algemene Maatregelen van Bestuur en Koninklijke Besluiten. Het niet ingaan op de uitnodiging van de koning is geen verdere inperking van zijn macht. Het toont echter wel dat Kamerleden kritisch blijven over de verhoudingen.