De moderne Griekse democratie

Bij Griekse parlementsverkiezingen op 25 januari 2015 is de links-radicale partij Syriza de grote winnaar geworden. Hoewel de westerse democratie haar oorsprong vond in het oude Athene, is de geschiedenis van de moderne Griekse democratie niet lang.

Het kolonelsregime

In 1967 werd in Griekenland een staatsgreep gepleegd waarin koning Constantijn II werd afgezet. De junta, bekend als het kolonelsregime heerste van 1967 tot 1974. In 1973 verklaarden de kolonels dat Griekenland de monarchie voor altijd afzwoer. Onder de junta van de kolonels kwam Griekenland in een diepe politieke crisis terecht. Die crisis verergerde toen de regering een poging deed de aandacht van de binnenlandse problemen af te leiden door de regering van Cyprus omver te werpen. Die couppoging leverde bijna een oorlog met Turkije op. De junta kwam deze crisis niet meer te boven en stortte in.

Herstel van de democratie door Konstantinos Karamanlis

Om het land te herstellen werd Konstantinos Karamanlis opgeroepen. Hij was premier geweest in de tijd voor de junta en leefde tijdens de heerschappij van de junta in ballingschap. In razend tempo wist hij een openlijke oorlog met Turkije af te wenden en verkiezingen te organiseren. Tegelijk schreef hij een referendum over de toekomst van de Griekse monarchie uit. Karamanlis bleef premier tot hij tot president werd gekozen in 1980. Als president zorgde Karamanlis ervoor dat Griekenland bij de Europese Economische Gemeenschap ging horen.

PASOK en Nea Dimokratia

De regering van Karamanlis kreeg echter steeds meer te maken met oppositie. De eveneens in 1974 opgerichte socialistische partij PASOK groeide hard. Het de lukte het liberale Karamanlis niet om een goed weerwoord op PASOK te formuleren. Tijdens de verkiezingen van 1981 verloor zijn partij Nea Dimokratia flink waardoor PASOK de grootste partij in het parlement werd. Dat was een radicale verandering. De regering van Karamanlis had een conservatief-liberaal karakter, waarbij de overheid zo min mogelijk ingreep. PASOK probeerde van Griekenland echter een verzorgingsstaat te maken. Die plannen liepen echter op niets uit.

Politieke golfbewegingen

PASOK kreeg het voor elkaar om ziekenhuizen en klinieken op het platteland te openen. De verzorgingsstaat kon echter alleen overeind gehouden worden met grote staatsleningen. Het plan om de Griekse industrie te ‘socialiseren’ mislukte. Daarbij waren er beschuldigingen van corruptie aan binnen de partijtop van PASOK. Bij verkiezingen in 1990 werd Nea Dimokratia weer de grootste. Dat luidde een tijd in waarin de Griekse politiek verdeeld was tussen PASOK en Nea Dimokratia, die elkaar af bleven wisselen.

Nea Dimokratia probeerde zijn liberale visie van zo min mogelijk overheidsinvloed weer te verwezenlijken. De maatregelen die de partij nam, konden niet op steun van de kiezer rekenen en in 1993 kwam PASOK weer aan de macht. PASOK was echter niet in staat om de nog steeds groeiende financiële problemen van de overheid op te lossen. Het land had grote moeite om te voldoen aan de eisen voor deelname aan de Euro.

Griekse schuldencrisis

Ondanks de problemen kende Griekenland aan het begin van de 21e eeuw een zekere economische groei. Daaraan kwam een eind toen in 2009 bleek hoe hoog de Griekse staatsschuld was. Eigenlijk was het land failliet. De nieuwe regering moest onder druk van Europa enorme bezuinigingen doorvoeren. Pensioenen en lonen verdampten. Premier Papandreou probeerde Europese plannen nog in een referendum aan de Griekse bevolking voor te leggen, maar moest daar na zowel binnen- als buitenlandse kritiek vanaf zien. Niet veel later trad hij af, maar zijn opvolgers moesten ook miljarden bezuinigen.

De verkiezingen in 2012 betekenden het einde van de strijd tussen de oude partijen PASOK en Nea Dimokratia. De invloed van nieuwe partijen groeide. Ook die van extreemlinkse en extreemrechtse partijen. In 2013 werd de top van de  extreemrechtse partij Gouden Dageraad opgepakt wegens verdenking van betrokkenheid bij een moord.  Ondertussen liep ook de termijn van president Papoulias ten einde. In de verkiezingsprocedure voor de nieuwe president, bleek de voorgestelde kandidaat geen meerderheid in het parlement te krijgen. Als gevolg werd het parlement ontbonden waarna parlementsverkiezingen op 25 januari 2015 volgden. Daar werd de linkse partij Syriza de grootste. Volgens de eerste berichten over de nieuwe regeringscoalitie zouden PASOK en Nea Dimokratia voor het eerst sinds het eind van de Junta niet bij de regering betrokken zijn.