De Mysteriën van Eleusis

Deze week verschijnt er dagelijks een artikel op de website over een Grieks religieus festival of ritueel. Vandaag: de mysteriën van Eleusis, waar de beleving van dood en wedergeboorte centraal stond.

Demeter en Persephone

Demeter - godin van de landbouw

De mysteriën in Eleusis vonden al in de zesde eeuw voor Christus plaats. Eleusis ligt in Attica, niet ver van de Griekse hoofdstad Athene. De mysteriefeesten in Eleusis werden gevierd ter ere van de godin Demeter en haar dochter Persephone. De mythe van Hades en Persephone wordt aan het mysterieuze feest gekoppeld, waarin dood en wedergeboorte centraal stond en er contact werd gemaakt met de godin van de onderwereld.

De mythe van Hades en Persephone

Persephone werd geboren als dochter van de oppergod Zeus en de landbouwgodin Demeter. Ze was ontzettend mooi en dit was Hades – de god van de onderwereld – niet ontgaan. Hades ontvoerde Persephone  en nam haar mee naar de onderwereld, om daar samen te leven met zijn nieuwe geliefde. Demeter bemerkte dat haar dochter spoorloos was en begon een lange zoektocht. Uiteindelijk werd haar verteld dat haar dochter niet meer in de bewoonde wereld was, omdat zij  geschaakt was door de god van de onderwereld.

Wisseling van de seizoenen

Demeter & Persephone

Demeter, gekweld door verdriet, vroeg ten einde raad hulp aan Zeus. Hij gebood Hades zijn nieuwe vrouw terug te geven aan haar moeder, maar Hades stemde hier niet volledig mee in. Zo geschiedde het dat Persephone een deel van het jaar in de onderwereld woonde en zich het andere deel van het jaar in de mensenwereld bevond. In de zomer mocht zij zich bij haar moeder voegen, de winter moest zij doorbrengen in de onderwerld. De mythe van Persephone wordt door de Grieken gebruikt als verklaring voor de wisseling van de seizoenen. Persephone mocht in de lente en zomer op aarde haar moeder bijstaan. In deze periode was Demeter –godin van de landbouw- tevreden en zorgde zij voor goede oogsten. In de winter bleef Demeter achter in verdriet, waardoor de oogsten in de winter slecht waren.

De mysteriën van Eleusis

De mysteriën van Eleusis zijn verbonden met de ontvoering van Persephone. In de mysteriën gaat veel aandacht naar de neerdaling naar de onderwereld en de ‘wedergeboorte’ die daarop volgt. De cultus valt uiteen in twee delen: de Kleine Mysteriën en de Grote Mysteriën. Over de Kleine Mysteriën is weinig bekend en ook over de Grote Mysteriën bestaan veel onduidelijkheden, omdat de deelnemers al hun ervaringen van tijdens de cultus geheim moesten houden.

De Kleine Mysteriën

De Kleine Mysteriën werden in februari gehouden. De rituelen stonden in het teken van Persephone en de deelnemers moesten een big offeren aan de geschaakte godin en haar moeder Demeter.  Tijdens dit feest vond tevens een inwijdingsritueel plaats. Wanneer je tijdens de Kleine Mysteriën ingewijd was, mocht je deelnemen aan de Grote Mysteriën later dat jaar. 

De Grote Mysteriën

Rond het begin van oktober vonden de Grote Mysteriën plaats, waar de mensen die eerder dat jaar waren ingewijd de rituelen mochten bijwonen. Dit festival duurde enkele dagen. Eerst liepen de deelnemers naar het strand, alwaar zij zichzelf en hun offerdieren reinigden in de zee. De dagen die volgden werden voornamelijk besteed aan het offeren van vee aan Persephone, Demeter en Dionysos. Vervolgens vond er een optocht plaats van Athene naar Eleusis. Duizenden mensen namen deel aan de optocht, die ondanks de relatief korte afstand de hele dag duurde.

Wanneer de deelnemers bij de tempel van Eleusis aankomen, begint voor wetenschappers het gissen. Weinig is bekend van wat er daadwerkelijk tijdens de initiatierituelen plaatsvond. Hoogstwaarschijnlijk spelen angst, bijna-doodervaringen en het tonen van heilige voorwerpen een rol.

Doel en betekenis van de rituelen

In eerste instantie waren de rituelen een manier om de Griekse goden van de onderwereld te eren en met hen in contact te komen.  Daarnaast zou de ervaring van een wedergeboorte een heilzame werking gehad hebben op de deelnemers. De mysteriën van Eleusis maakten het mogelijk om een beter inzicht te krijgen in de betekenis van leven en dood.