De Nederlandse filmgeschiedenis

Het Nederlands filmfestival wordt ook dit jaar weer gehouden, meer dan een week lang staat Utrecht in het teken van de Nederlandse cinema. Tijdens premières worden de nieuwste Nederlandse films vertoond, filmliefhebbers kunnen deze week hun hart ophalen. Al in 1896 werd de eerste Nederlandse film geproduceerd. Sindsdien is de Nederlandse filmindustrie klein gebleven, maar heeft het wel vele ontwikkelingen meegemaakt.

Eerste kennismaking met de cinema

Al snel na de eerste geprojecteerde filmvertoning van de gebroeders Lumière in Frankrijk, vond de cinematografie ook haar weg naar Nederland. Op donderdag 12 maart 1896 viel in Amsterdam op de Kalverstraat ‘Levende fotografie door middel van Cinematograaf van de Heren A. & L. Lumière’ te zien. Voor 50 cent kon het Nederlandse publiek nu met eigen ogen het nieuwe fenomeen van de cinematografie aanschouwen. In hetzelfde jaar van de kennismaking met de Franse cinema, begon Nederland voor het eerst met het produceren van korte films. De films uit deze pioniersperiode van de cinema waren stomme films. Tijdens de beginjaren van de cinema schoten filmmaatschappijen als paddenstoelen uit de grond, al deze maatschappijen gingen echter snel weer failliet. Tussen 1911 en 1930 verschenen er 30 à 40 stomme films van Nederlandse makelij.

Korte films

De bekendste titel, en tevens oudst bewaarde Nederlandse film, was De mésaventure van een Fransch heertje zonder pantalon aan het strand te Zandvoort uit 1905. In deze klucht, die slechts 6 minuten duurde, wordt een luierende badgast verrast door de vloed. In een poging om zijn broek droog te houden, trekt hij deze uit. Een politieman kan deze naaktloperij niet waarderen. Hij zet de achtervolging in waarbij de agent gezelschap krijgt van een steeds groter wordende mensenmassa. De Franse badgast probeert de politieman nog te ontkomen door zich te vermommen als vrouw, maar wordt uiteindelijk in de spreekwoordelijke kraag gevat.  Naast vermakelijke korte films werden er in deze tijd vooral films gemaakt die het nieuws toonden of het dagelijks leven. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden er korte filmpjes getoond op rijdende cinemawagens die de gebeurtenissen aan het front lieten zien.

Eerste geluidsfilms in de jaren ‘30

De komst van het geluid in films in de jaren ’30 zorgde ervoor dat er veel nieuwe bezoekers naar de cinema trokken. De toepassing van geluid in films, een baanbrekende uitvinding, betekende ook een enorme verandering voor de filmindustrie. Het filmmaken moest opnieuw uitgevonden worden. De tijden van het acteren met grote gebaren en theatrale uitdrukkingen was voorbij. Nederlandse regisseurs ontbrak het aan ervaring, zodoende kwamen er veel ingehuurde of gevluchte regisseurs uit Duitsland om in Nederland films te maken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de prille Nederlandse filmindustrie lam gelegd. De speelfilmproductie werd door de Duitse bezetter aan banden gelegd, maar ook werden de twee grootste filmstudio’s van Nederland verwoest.

Opkrabbelen filmindustrie na Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede Wereldoorlog had de filmindustrie moeite om zich te herstellen. In de jaren na de oorlog werden er voornamelijk documentaires en amateurfilms uitgebracht.  Er ging weinig geld om in de filmindustrie en de films werden nog tot begin jaren ’70 grotendeels in zwart-wit gefilmd. Simpelweg omdat het budget filmen in kleur niet toeliet. De, in zwart-wit gefilmde, kinderserie Floris was wel een groot succes eind jaren ’60.  Toen begin jaren ’70 kleurenfilms op grote schaal geïntroduceerd werden en een nieuwe generatie regisseurs aantrad kende de Nederlandse cinema een opleving. Erotisch getinte films zoals Turks Fruit en Blue movie trokken een groot publiek naar de bioscopen. De Nederlandse cinema raakte ook bekend in het buitenland. De grote productie Soldaat van Oranje betekende de internationale doorbraak voor de filmregisseur Paul Verhoeven. Het succes van de jaren ’70 zette zich voort in de jaren ’80. Kaskrakers zoals Flodder, Ciske de Rat en Abel zetten de Nederlandse cinema op de kaart. De boekverfilming van De Aanslag uit 1986 sleepte zelfs een Oscar in de wacht in de categorie Beste Buitenlandse Film.

Filmindustrie in het slop in de jaren ‘90

In de jaren ’90 ging het snel bergafwaarts met de Nederlandse filmindustrie. De ene na de andere filmproductie flopte en in 1994 werd het dieptepunt bereikt. Het Nederlandse aandeel van de totaalomzet van bioscopen bedroeg nog maar 1%. Eind jaren ’90 werden er voorzichtig nieuwe successen geboekt met verfilmingen van de kinderboeken Abeltje en Kruimeltje. Meer succesvolle kinderfilms zoals Minoes en Puk van de Petteflet volgden in de jaren hierna. In 2001 bewees het populaire Costa! dat er ook met andere films dan kinderfilms successen behaald konden worden. Een reeks aan films met soapies werden kort achter elkaar gelanceerd. Deze formule werkte echter maar voor korte tijd. Wel werd het vertrouwen in de Nederlandse filmindustrie weer opgevijzeld en er volgende een storm aan succesvolle films gedragen door een nieuwe generaties acteurs en actrices zoals Barry Atsma en Carice van Houten. De Nederlandse filmindustrie zit de laatste paar jaren weer in de lift. Ondanks de opkomst van de multimedia blijft de bioscoop een grote aantrekkingskracht houden op filmliefhebbers. Ook het NFF wordt weer drukbezocht dit jaar. Vooral het aantal succesvolle boekverfilmingen is groot. De NRC noemde het NFF dit jaar ook wel het Nederlands Boekverfilmings Festival, refererend naar het groot aantal succesvolle boekverfilmingen.