De pest werd niet door ratten verspreid maar door mensen

Uit een onderzoek blijkt dat vlooien en luizen op mensen de oorzaak waren voor het verspreiden van pest. Dit nieuwe inzicht werd gisteren, 15 januari 2018, bekend gemaakt. Voorheen werd aangenomen dat de ziekte door ratten werd verspreid.

De Zwarte Dood

De uitbraak van de pest die bekend staat in de geschiedenis als De Zwarte Dood was een van grootste pandemieën die de mensheid heeft moeten doorstaan. Tussen 1347 en 1351 werden miljoenen mensen ziek. Naar schatting stierven er zo’n 75 tot 200 miljoen mensen; een derde van de Europeanen kwam om door de ziekte.

Snelle verspreiding van de ziekte

Het geografische beginpunt van de pandemie was naar alle waarschijnlijkheid Centraal-Azië. Geschriften uit 1330 rapporteren de eerste uitbraken van de pest in China. Vanuit Azië verspreidde de ziekte zich naar Europa via de handel en reizende soldaten. In oktober 1347 voeren geïnfecteerde handelsschepen vanuit Kaffa - een havenstad op de Krim - naar Sicilië en brachten de bacterie naar het mediterrane gebied. Vervolgens werd de bacterie vanuit het zuiden van Italië verder landinwaarts verspreid en bereikte de ziekte ook de rest van Europa. Zelfs Engeland bleef niet gespaard. Een schip vanuit Calais bracht de ziekte in de zomer van 1348 naar het eiland.

Oorzaak van de verspreiding: geen ratten

De pest werd veroorzaakt door een bacterie, de Yersinia pestis. Deze bacterie bevond zich in vlooien en luizen. Tot voorheen werd aangenomen dat de vlooien die de ziekte verspreidden zich nestelden in de vacht van zwarte ratten. Daarmee werd de rat dus als de grote boosdoener voor de verspreiding van de ziekte door Azië en Europa beschouwd. Onderzoekers van de universiteiten van Oslo en Ferrara hebben echter geloofwaardig bewijs gevonden dat het niet ratten waren die de dodelijke vlooien met zich meedroegen maar mensen zelf.

Van mens tot mens

Met de huidige kennis over ziekteverspreiding probeerden de wetenschappers erachter te komen wat er gebeurde tijdens een van de meest verwoestende pandemieën in de menselijke historie. In negen steden werd de uitbraak van de pest gesimuleerd volgens drie verschillende modellen. Een van deze modellen was het model van vlooien en luizen die in menselijke kleding en zelfs op mensen leefden. In zeven van de negen steden bleek dat dit model het beste aansluit bij het patroon van de uitbraken van de pest, veel beter dan het model van vlooien die op ratten leefden. De conclusie van het onderzoek verklaart waarom de verspreiding van de pest in de 14e eeuw zo snel is gegaan; de bacterie werd verspreid van mens tot mens, niet van rat tot rat.

Leestip:

Hoe verspreidde de pest zich? Per imperatief plakkaat – Overheid en pestbestrijding in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Auteur: A.H.M. Kerkhoff
ISBN: 9789087048105
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €35,–