De V van Victory: geallieerde propaganda tijdens WOII

Als reactie op de geoliede propagandamachine van het naziregime werd propaganda in de loop van de Tweede Wereldoorlog ook voor de geallieerden een veelgebruikte ‘tactiek’. Zij richtten zich op het zaaien van verwarring in Duitsland, steun aan bezette gebieden en het breken van het moreel van Duitse soldaten.

Amerikaanse propaganda in de kinderschoenen

Het systematisch gebruik van propaganda was voor de Amerikaanse overheid in de Tweede Wereldoorlog nog redelijk nieuw. President Roosevelt wist nog niet goed hoe en óf hij propaganda wilde toepassen. Na verloop van tijd besloot hij toch mee te gaan in de - door Duitsland al veel toegepaste - tactiek.

In 1941 werd voor het eerst in Amerika een officiële propagandaorganisatie opgericht: de Office of the Coördinator of Information (COI). Deze organisatie kreeg de taak om inlichtingen te verzamelen en propaganda te verspreiden. Aan de top van de COI stonden de twee Amerikanen Donovan en Sherwood. De heren waren het oneens over de te gebruiken propagandatechniek. Donovan was van mening dat de Amerikanen dezelfde agressieve soort propaganda moesten toepassen als het naziregime, terwijl Sherwood zich voornamelijk wilde richten op Amerikaanse normen en waarden. Als gevolg van deze twist viel de organisatie uit elkaar.

Drie propagandaorganisaties

Uit de ruzie binnen het COI ontstonden twee nieuwe organisaties. Sherwood kreeg de leiding over het in 1942 opgerichte Office of War Information. De uiteengevallen COI werd nu onderdeel van het Office of Strategic Services (OSS), onder leiding van Donovan.

Het Amerikaanse leger was niet enthousiast over propaganda; zij richtten zich in eerste instantie puur op het rekruteren van militairen. Toch zette ook het leger in 1944 haar eigen propagandaorganisatie op: Psychological Warfare Division.

Zwarte en witte propaganda

De tweedracht tussen de organisaties leidde tot het gebruik van ‘zwarte’ bij de OSS en ‘witte’ propaganda bij de Officie of War Information. Zwarte propaganda is propaganda waarbij wordt beweerd dat de informatie van een bepaalde bron afkomstig is, terwijl het in werkelijkheid van de tegenovergestelde bron komt. De OSS gebruikte voornamelijk pamfletten, die met honderden tegelijk uit vliegtuigen werden gegooid. Hier stonden afbeeldingen op van steden in puin en werden tips gegeven hoe je de overheerser kon ontvluchten. Deze zwarte propaganda van de OSS was de basis voor de oprichting van de CIA in 1947.

Bij witte propaganda is het duidelijk wat de bron van de informatie is. De witte propaganda van de Office of War Information was voornamelijk gericht op het breken van het moreel van Duitse soldaten.

Propaganda in Amerikaanse films

Propaganda kwam veelvuldig voor in Amerikaanse films. Frank Capra was de bekendste maker van propagandafilms in de Verenigde Staten. Hij maakte onder andere de zevendelige reeks ‘Why we fight’. In deze films gaf hij de Amerikaanse bevolking uitleg over de deelname aan de oorlog en waarom de Verenigde Staten aan de kant van de communisten vochten. Hij verwerkte vele patriottische en nationalistische elementen in zijn films; zijn liefde voor Amerika schoof hij niet onder stoelen of banken.

Engelse propaganda via de radio

De belangrijkste Engelse propagandaorganisatie was de Political Warfare Executive. Deze organisatie voerde onder andere propaganda via de radio. De makers van het programma deden alsof ze een Duitse zender waren en imiteerden Hitler op een overdreven manier; een vorm van zwarte propaganda. Ook liet de organisatie geruchten verspreiden dat de Duitsers een mislukte poging hadden gedaan Engeland te onderwerpen, om zo het moreel van de Engelse bevolking te versterken.

De V van Victory

De Engelsen voerden ook propaganda in Nederland: zo gooiden ze sigarettenpakjes vanuit vliegtuigen naar beneden, in de kleuren van de Nederlandse vlag, beschreven met bemoedigende teksten. Dit was onderdeel van de V-actie - de V van ‘victory’ (overwinning) - die de geallieerde overwinning op Duitsland propageerde. Het verzet werkte mee aan de V-actie; zij bekladden onder andere Duitse posters met grote V’s of W’s – de W van Wilhelmina. De Duitsers namen het V-teken over en maakten hierbij de leus: ‘Victory, want Duitsland wint voor Europa op alle fronten’.

Propaganda na de Tweede Wereldoorlog

Hoewel propaganda waarschijnlijk niet de afloop van de Tweede Wereldoorlog heeft beïnvloed, kon het wel degelijk een steun zijn voor mensen in de bezette gebieden. Nog grotere invloed kreeg de Amerikaanse propaganda in de decennia die op de oorlog volgden; in de Koude Oorlog speelde propaganda in zowel communistische landen als kapitalistische landen een belangrijke rol.