De vergeten Turkse invasie van Cyprus

De overblijfselen van zestien Griekse soldaten werden op 4 oktober 2016 van Cyprus naar Griekenland overgebracht om daar hun laatste rustplaats te vinden. De soldaten zijn om het leven gekomen tijdens de Turkse invasie van Cyprus in 1974, maar werden in 2015 pas teruggevonden en geïdentificeerd. Op 20 juli 1974 viel het Turkse leger het eiland Cyprus binnen en sindsdien is nog steeds 37% van het eiland bezet. Wat gebeurde er op die hete zomerdag in 1974 en welke gebeurtenissen gingen vooraf aan deze Turkse invasie?

Eeuwenlange verdeeldheid Cyprus

Het strategisch gelegen eiland Cyprus kent een lange geschiedenis van verdeeldheid en strijd. Gelegen in de Middellandse Zee, voor de kust van Turkije, is er in het verleden vaak om Cyprus gevochten. Cyprus was van oorsprong een Griekse kolonie, zodoende is de band tussen Griekenland en Cyprus ook na het verdwijnen van de grote Griekse rijken sterk gebleven. Hiernaast heeft Turkije ook altijd veel invloed gehad op het eiland, aangezien Cyprus voor de kust van Turkije ligt. De islamitische invloed op Cyprus werd nog groter na de opkomst van het Ottomaanse rijk. In 1571 veroverden de Ottomanen Cyprus, waardoor er een Turkse minderheid op het eiland kwam te wonen. Deze minderheid maakte ongeveer 17% van de bevolking uit. De splitsing van een Turkse en Griekse cultuur op Cyprus is dus al eeuwenoud.

Roep voor vereniging met Griekenland

In de 19e eeuw wist Griekenland zich los te maken van het Ottomaanse rijk. Het idee voor enosis, de hereniging met Griekenland, ging leven onder veel Grieks-Cyprioten. Deze sentimenten werden echter de kop ingedrukt toen Cyprus in 1925 geannexeerd werd door de Britten. Cyprus werd een kroonkolonie van het grote Britse rijk. Onder de Britse heerschappij broeide het tussen de Turkse- en Griekse-Cyprioten. De Grieks-Cyprioten streefden nog steeds naar een hereniging met Griekenland, dit leidde tot verschillende conflicten tussen de Britten, Grieken en Turken. In 1960 werd uiteindelijk besloten dat Cyprus, na eeuwen van buitenlandse overheersing, onafhankelijk zou worden.

Grote onrust in de jonge Republiek van Cyprus

Na de onafhankelijkheid van de Republiek van Cyprus was de rust op het eiland nog niet wedergekeerd. Er werd wel geprobeerd om de Turkse minderheid een grotere stem te geven in de jonge republiek. Zo kreeg de Turkse minderheid een veto en mocht ze 30% van het overheidspersoneel leveren. Ook werd er een regel opgenomen die bepaalde dat Cyprus zich niet aan mocht sluiten bij een ander land. Groot-Brittannië, Griekenland en Turkije stonden garant voor deze afspraken en zouden ook ingrijpen bij het niet naleven hiervan. De getroffen maatregelen mochten niet baten. Het geweld tussen de twee gemeenschappen nam alleen maar toe en resulteerde tot hevige onlusten in de jaren ’60 waarbij honderden doden vielen. De Turkse minderheid leek het onderspit te delven en kwam in enclaves terecht.

Turkse invasie van Cyprus in 1974

De vlam sloeg pas echt in de pan toen een groep militairen van de Cypriotische nationale garde op 15 juli 1974 een coup pleegde. De coup was gericht tegen de Cypriotische president en aartsbisschop Makarios. De coup was gelanceerd vanaf het vasteland van Griekenland. Hier was vanaf 1967 een militaire regime aan de macht. Dit keer kwam Turkije wel in actie. Vijf dagen na de coup viel het Turkse leger op 20 juli 1974  vanuit het noorden het eiland binnen. Een invasieleger landde aan de kust en er werden parachutisten boven het eiland gedropt. De Turkse premier Ecevit vond dat Turkije het recht had om in te grijpen, omdat Griekenland de in 1960 gemaakte afspraken schond. Tijdens de invasie vonden zware gevechten plaats, maar de invasie verliep in eerste instantie niet erg succesvol voor de Turken. Aanvankelijk werd alleen een smalle strook in het noorden van het eiland door het Turkse leger bezet. Turkije slaagde er wel in om de Griekse dictatuur in Cyprus ten val te brengen.

Uitkomst van de invasie

Twee dagen na de invasie werd er een staakt-het-vuren ingelast, maar de onderhandelingen die hierop volgen liepen op niets uit. In de onderhandelingen eiste Turkije een federale staat, waarin de Turkse-Cyprioten meer zeggenschap zouden krijgen. Na de vastgelopen onderhandelingen lanceerde Turkije op 14 augustus 1974 een tweede operatie, waarbij ze 37% van het eiland veroverden. Tijdens deze invasie maakte het Turkse leger zich schuldig aan etnische zuiveringen. Duizenden Grieken kwamen hierbij om en honderdduizenden vluchtten naar het zuiden van Cyprus. De tweede Turkse invasie eindigde ook in een wapenstilstand, maar vrede is er nooit gekomen. In 1983 werd de Turkse Republiek Noord-Cyprus uitgeroepen. Deze republiek wordt alleen door Turkije erkend en is ook economisch, politiek en militair totaal afhankelijk van het moederland Turkije. Op dit moment wordt Noord-Cyprus nog steeds bezet gehouden door Turkije. Ondanks verschillende onderhandelingen, met aanmoedigen van de VN en Europese Unie, over een vereniging blijft de etnische- en politieke scheiding tussen Turks- en Grieks-Cyprus nog steeds tot aan de orde van de dag.