De verovering van Amerika
Twee grote rijken waren dominant in Amerika rond het jaar 1492: die van de Inca’s in het Andes gebergte van Zuid-Amerika, en die van de Azteken in Midden-Amerika. Binnen enkele jaren waren deze beschavingen volledig ingestort en was de bevolking voor een groot deel uitgestorven. De oorzaak, zo dacht men lange tijd, lag hem in de superieure beschaving en technologie van de Spaanse veroveraars. Dat is maar deels waar.
“Tierra!, tierra!” schreeuwde de Spaanse matroos Rodrigo de Triana op 12 oktober 1492. De kapitein Cristóbal Colón (Colombus) was razend enthousiast en dacht Azië te hebben bereikt via de Atlantische Oceaan. In werkelijkheid bereikten de zeevaarders uit Europa voor het eerst het continent van de Inca’s en de Azteken. De Spanjaarden voeren de Caraïbische Zee binnen en Colombus riep enkele eilanden uit tot Spaans bezit. Binnen een mum van tijd krioelde het er van de Spanjaarden en bereikten Spaanse veroveraars het vasteland van Amerika.
Conquistadors
De veroveraars, ook wel conquistadores genoemd, waren op zoek naar goud, macht en faam. Hernán Cortés was zo’n conquistador. In 1518 ging hij met een groep strijders aan wal bij het huidige Mexico. Samen met zijn leger trok hij richting Tenochtitlan, de Azteekse hoofdstad met meer dan 100.000 inwoners. Al voordat ze aankwamen, liepen ze over lijken heen. Wat was er aan de hand? in 1532 viel de conquistador Francisco Pizarro met zijn kleine troepenmacht Cuzco aan, de bloeiende hoofdstad van de Inca’s. Nog voordat ze aankwamen, had er in het Inca rijk een burgeroorlog gewoed en was de helft van de bevolking om mysterieuze redenen uitgestorven. Wat was er aan de hand?
Ziektekiemen uit Europa
De grootste doodsoorzaak van de inheemse bevolking zat hem niet in de wapens van de Spanjaarden, maar in de ziektes die ze meebrachten. Voor de Europeanen waren het doodnormale bacteriën en virussen, zoals pokken, hepatitis, griep en tyfus. De ziektekiemen bereikten de binnenlanden van Amerika nog voordat een Europeaan het gebied überhaupt had betreden.
Massale sterfte door Europese ziektes
Het waren ziektekiemen waar de indianen nog nooit mee in contact waren gekomen. De ontbrekende resistentie en immuniteit maakte dat de bacteriën en virussen gemakkelijk het lichaam binnen drongen en zich verspreidden onder de bevolking. Een stille ramp voltrok zich: 90 tot 95 procent van de gehele bevolking van Noord-, Midden- en Zuid-Amerika stierf uiteindelijk door ziektes. De Inca’s en Azteken hadden dus letterlijk geen been meer om op te staan, om de Spaanse veroveraars te bevechten.
Burgeroorlog
Daar komt nog bij dat de Inca’s in een interne burgeroorlog verkeerden. Indirect waren de ziektekiemen hier de oorzaak van. Inca leider Huayna Capac stierf plotseling aan Europese ziekten. De erfopvolging was problematisch en een strijd barstte los tussen de zonen van de voormalige leider, Huáscar en Atahualpa. De oorlog liet een ravage achter en de nieuwe leider Atahualpa zat niet zo stevig op de troon als zijn voorgangers. Kortom: de conquistadores troffen twee verscheurde en half in elkaar gestorte beschavingen aan.
Indiaanse bondgenoten
Een tweede, minder bekende oorzaak van de gemakkelijke overwinning door de Spanjaarden, was de hulp die bepaalde indianenstammen gaven aan de conquistadores. Het Azteekse Rijk was nog relatief jong. Zo’n tachtig jaar voor de komst van de Spanjaarden, hadden de Azteken veel andere stammen aan zich onderworpen en schatplichtig gemaakt. Bovendien moesten ze mensen uit hun midden aanleveren voor rituele offers. Velen waren blij om met de Spanjaarden te strijden tegen de overheersende Azteken, om voor zichzelf onafhankelijkheid te winnen. Eenzelfde proces voltrok zich in het Inca rijk.
Trotse overwinnaars
Eeuwenlang beschouwden de Europeanen zich als trotse overwinnaars en superieure strijders. Historici hebben deze mythe van de verovering van Amerika doorbroken. Natuurlijk speelden de paarden, pistolen en metalen zwaarden van de Spanjaarden in hun voordeel. Maar met paarden en pistolen alleen versla je met enkele duizenden niet een leger van miljoenen krijgers. Ziektekiemen en indiaanse bondgenoten deden het meeste werk.
