De zesde uitstervingsgolf

De zesde uitstervingsgolf, volgens historici en geologen zitten we er middenin. Steeds meer nieuwsmedia melden recentelijk dat we spaarzamer met onze planeet moeten omgaan en de opwarming van het klimaat actief moeten bestrijden. Moeder Aarde heeft al meerdere uitstervingsgolven meegemaakt, waarbij duizenden soorten flora en fauna verloren zijn gegaan. Deze zesde golf is echter de eerste die naar verluidt door de mens wordt veroorzaakt. Hoe zit dit precies en hoe ontstonden de andere uitstervingsgolven?

Eerste grote massa-extinctie

De eerste bekende massa-extinctie waarbij honderden diersoorten om het leven kwamen begon ruwweg 447 miljoen jaar voor Christus. Deze sage in de geschiedenis werd ook wel de Ordovische massa-extinctie genoemd. Rond 450 miljoen jaar voor Christus leefden de meeste meercellige organismen in zee. Tijdens de periode van massale sterfte die volgde kwam 49% van alle toen levende organismen om het leven. Eerst verdwenen met name diertjes die in warm water leefde, later werden ook veel koudwatersoorten uitgeroeid. Als oorzaak wijzen onderzoekers vaak naar het klimaat. Het relatief warme klimaat van die tijd ging vrij abrupt over in een ijstijd.

Perm-Trias-massa-extinctie

De ergste massa-extinctie die de aarde ooit gekend heeft, vond ongeveer 251 miljoen jaar geleden plaats. Naar schatting stierven vrij plotseling 95% van alle diersoorten die in het water leefden. 70% van alle gewervelde landdieren overleefden niet. Een directe aanleiding is nooit gevonden, maar onderzoekers vermoeden dat een komeet of een astroïde alles in gang heeft gezet. Anderen denken dat de vele vulkaanuitbarstingen die het land destijds teisterden hebben bijgedragen aan de massale sterfte.

De bekendste golf: het uitsterven van de dinosauriërs

Ongeveer 65 miljoen jaar geleden kwam er bruusk een einde aan de dominantie van de dinosauriërs. Deze gebeurtenis was tevens de overgang van het Krijt naar het Paleogeen. Binnen een paar duizend jaar waren de meeste diersoorten verdwenen. Er bestaan verschillende theorieën over deze massa-extinctie. Luis en Walter Alverez publiceerden in 1980 hun theorie dat de sterfte het gevolg was van een gigantische meteorietinslag. Eerst werd hun werk bekritiseerd, maar in 1990 trof men daadwerkelijk een inslagkrater aan die aan alle eisen voldeed. De krater bevindt zich in de ondergrond onder Chicxulub, een plaatsje op het Mexicaanse schiereiland Yucatán.

De zesde uitstervingsgolf: Neolithicum

Alle uitstervingsgolven uit het verleden ontstonden door natuurgeweld, of plotselinge veranderingen in het klimaat. De golf die door de mens werd veroorzaakt begon ongeveer 8000 jaar voor Christus en loopt door tot vandaag de dag. De mate waarop diersoorten vandaag de dag uitsterven ligt volgens het IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) tussen de 1000 en 10.000 keer hoger dan in het verleden. Sinds de mens zich in het Neolithicum (11.000 jaar voor Christus in het Midden-Oosten) op vaste locaties begon te vestigen, verdwenen er meer grote zoogdieren dan in de 2,5 miljoen jaar daarvoor.

‘Ontdekking’ van de nieuwe wereld

Toen blanke kolonisten begin 16de eeuw begonnen met de ontdekking van de nieuwe wereld brachten zij naast ziektes, waar de inheemse bevolking grote gevolgen van ondervond, ook hun eigen (huis)dieren mee. Varkens, geiten en runderen, ze mochten allemaal mee aan boord. Deze dieren,  tijdens de reis gebruikt voor vlees of melk, werden bij aankomst gebruikt om het nieuwe land te ontginnen of te bewerken – ten koste van leefgebied noodzakelijk voor de oorspronkelijke bewoners. Ook muizen kropen aan boort van de schepen en verplaatsten zich zo onbewust naar het pas ontdekte continent. De inheemse fauna en flora waren niet tegen deze nieuwe soorten bestand. Veel Amerikaanse dier- en plantsoorten stierven daarom tussen de 14de en 17de eeuw uit. Ook de dodo van Mauritius overleefde de komst van de mensen niet. De vogel liet zich gemakkelijk vangen en haar eieren waren een makkelijke prooi voor de nieuwe zoogdieren die door de matrozen werden geïntroduceerd.

Appels met peren vergelijken

Toch blijft de invloed van de mens op onze planeet enigszins onduidelijk. Volgens onderzoekers blijft het toch een beetje appels met peren vergelijken. 99% van alle diersoorten die ooit op aarde hebben geleefd zijn reeds uitgestorven. Mensen zijn hier nooit mee in aanraking gekomen. Dit gaat om gigantische aantallen. We kunnen met wetenschappelijk onderzoek bovendien maar een paar duizend jaar teruggaan; we weten niet precies wat daarvoor gebeurd is. Uit de gegevens die wel beschikbaar zijn blijkt dat in deze paar decennia slechts 1 tot 2% van de op aarde levende diersoorten is uitgestorven. De schade lijkt dus mee te vallen. Pas wanneer we ons realiseren dat de andere uitstervingsgolven vele duizenden jaren (soms zelfs miljoenen jaren) duurden, is het goed te snappen dat steeds meer nieuwsmedia ons attent willen maken op dit fenomeen.