Een groep Canadese overvallers stal in 1959 ruim 75.000 poliovaccins

Noord-Koreaanse hackers hebben recent geprobeerd om de vaccintechnologie van Pfizer te stelen, en het is niet de eerste keer dat dit tijdens de coronacrisis voorvalt. Experts waarschuwen er al een tijdje voor dat de vaccins een doelwit zijn voor georganiseerde cybercriminelen. Maar ook voordat het internet bestond, waren vaccins al een gewilde buit voor misdadigers. In 1959 probeerde een groep gemaskerde mannen in Montreal poliovaccins te stelen die bedoeld waren om kinderen tegen de ziekte te beschermen. Hoe verliep deze overval?

In de jaren ´50 van de vorige eeuw was de wereld in de ban van polio. In de meeste gevallen veroorzaakt het poliovirus geen of milde klachten, maar in sommige gevallen verplaatst de ziekte zich naar het zenuwstelsel en kan het tot spierzwakte of zelfs verlamming leiden. In de loop van de jaren ´50 werden Canada en de Verenigde Staten hard getroffen door de ziekte. In de VS was er in 1952 een uitbraak die de dodelijkste zou worden in de geschiedenis van het land. Van de 57.628 gevallen die dat jaar werden gemeld, stierven er 3.145 en bleven er 21.269 achter met lichte tot invaliderende verlamming. In Canada zijn er tussen 1949 en 1954 naar verluidt 11.000 mensen verlamd geraakt door polio met de grootste piek in 1953. Dat jaar werden er 9.000 gevallen gemeld en stierven er 500 mensen, de ergste nationale epidemie in Canada sinds de Spaanse Griep in 1918. De laatste grote polio-uitbraak in Canada was in 1959, toen er 2.000 mensen verlamd raakten.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De race naar het vaccin

De situatie rond de infectieziekte was in de loop van de jaren ’50 dus zeer ernstig en de noodzaak van een vaccin tegen polio werd steeds groter. Als sinds de jaren ´30 van de vorige eeuw werden er pogingen gedaan om een medicijn tegen de ziekte te ontwikkelen, maar de eerste doorbraak kwam pas aan het einde van de jaren ´40. Het lukte een groep onderzoekers van het Boston Children´s Hospital, onder leiding van medisch wetenschapper John Enders, om het poliovirus in menselijk weefsel te kweken. Dit maakte de verdere ontwikkeling van poliovaccins mogelijk. Enders en zijn collega-onderzoekers Thomas H. Weller en Frederick C. Robbins kregen hiervoor in 1954 de Nobelprijs.

Polio

Uiteindelijk zouden er twee vaccins ontwikkeld worden die gebruikt werden in de strijd tegen polio, één daarvan was het vaccin van de Amerikaanse viroloog en medisch onderzoeker Jonas Salk. Zijn vaccin, dat bestond uit een dosis gedood materiaal van het poliovirus, werd voor het eerst in 1952 getest en vervolgens gepresenteerd aan de buitenwereld op 12 april 1955. Vooral in Amerika werd dit met veel gejuich ontvangen, president Dwight D. Eisenhouwer kreeg naar verluidt zelfs een brok in zijn keel toen hij Salk bedankte tijdens een ceremonie in de Rose Garden. Ook in Canada was er opluchting, maar dat veranderde al snel in bezorgdheid, vooral bij Paul Martin Sr., de Canadese minister van Gezondheid. Vanuit de Verenigde Staten kwamen er berichten naar buiten dat kinderen polio kregen door de vaccins. Uiteindelijk werd duidelijk dat dit kwam door een productiefout van een farmaceutisch bedrijf in Californië, maar het zat Martin Sr. toch niet lekker. Het was nog onduidelijk of de uitbraak van gevallen echt door de foute vaccins kwam of door een probleem met de vaccins zelf. De Verenigde Staten staakten tijdelijk het vaccinatieproces en Canada stond onder druk om hetzelfde te doen.

Polio

Maar Martin Sr. besloot toch met de vaccinatiecampagne door te gaan. Als kind had hij zelf polio gehad en was daardoor blijvend blind aan één oog. Dit gaf hem de motivatie om vol in de strijd te gaan tegen de infectieziekte. Hij had alle vertrouwen in het Connaught Medical Research Laboratories, dat een belangrijke rol speelde in de productie van het vaccin. Canada zette het vaccinatieproces voort en had nooit een voorval zoals die in Californië.

De overval

Als het op het produceren en distribueren van de vaccins aankwam, was Canada een voorbeeld voor veel andere landen, maar in 1959 ging er toch iets goed mis. De gewilde en kostbare vaccins waren ook bij een groep criminelen niet onopgemerkt gebleven. In augustus 1959 stormden drie gewapende en gemaskerde mannen om drie uur ´s nachts het Institute of Microbiology and Hygiene in Montreal binnen. Ze drongen de laboratoria van het instituut binnen en kwamen daar de 54-jarige beveiliger Arpolis Beland tegen, die daar in z´n eentje rondliep. Hij vertelde de overvallers dat er geen geld te vinden was in het gebouw, maar daar waren de overvallers ook helemaal niet op uit: hun doel was het stelen van 75.000 doses poliovaccins die bedoeld waren om kinderen tegen de ziekte te beschermen. De overvallers sloten de beveiliger op in een kooi tussen testdieren en vervolgden hun weg door het gebouw.

De overvallers liepen naar de opslagplaats van de vaccins en stalen 25 kratten met vaccins, met een waarde van zo´n 50.000 dollar. Ze laadden de vaccins in hun eigen auto en in die van de opgesloten beveiliger en gingen ervandoor. Het lukte Beland pas na een uur om zich uit de kooi te bevrijden en de politie in te schakelen.

De zoektocht naar de daders

Voor de Canadese politie was het een race tegen de klok om zowel de daders als de vaccins te vinden. Het medicijn kon maar 48 uur goed blijven zonder een koude omgeving. De politie kon dus alleen maar hopen dat de criminelen de vaccins in ieder geval in een koelkast hadden gestopt. Deze zaak kreeg bij de lokale detectives de allerhoogste prioriteit. In de dagen na de overval stroomden er tips binnen die de detectives overal en nergens naartoe wezen. De doorbraak kwam toen een anonieme beller de politie naar een leeg en vervallen appartement stuurden in het oosten van Montreal. De deur stond wagenwijd open en niemand was binnen. Tot hun geluk vonden ze alle gestolen vaccins in het appartement, opgeborgen in de koelkast en bovenop blokken ijs.

Nu de vaccins waren gevonden kon er vol ingezet worden op het vinden van de daders. Door een getuigenis van de eigenaar van het gebouw waar de vaccins gevonden waren, wist de politie dat ze op zoek waren naar een dunne 33-jarige man met donker haar die al twee dagen vermist was, genaamd Jean Paul Robinson. Na een zoektocht van een maand vonden de detectives hun verdachte in een schuur van een afgelegen boerderij. Robinson had zijn uiterlijk volledig veranderd met een bril, een opplaksnor en een donkergemaakte huid om de politie te slim af te zijn, maar dus tevergeefs. Hij werd opgepakt en moest voor de rechter verschijnen. Hij werd verdacht van het stelen van de vaccins, het uitvoeren van een gewelddadige overval en het stelen van de auto van de beveiliger. Hij pleitte niet schuldig. Hij beweerde dat hij pas bij de zaak betrokken raakte nadat hij de gestolen vaccins wilde terugkopen van een man genaamd ´Bob´ voor 800 dollar, maar doordat hij met een hartaanval in het ziekenhuis terechtkwam, kon hij de vaccins niet terugbrengen. Hier was overigens geen enkel medisch bewijs voor. Hij zag zichzelf dus als een held, maar waarschijnlijk wilden Robinson en zijn collega-dieven de gestolen vaccins verkopen op de zwarte markt, maar besloten dit plan te laten zitten en de vaccins achter te laten in het appartement toen ze merkten dat de politie ze op de hielen zaten.

Maar tijdens de rechtszaak kwam er iets heel bijzonders aan het licht. Toen de identiteit bekend werd gemaakt van de anonieme beller bleek dat dit Robinson zelf was geweest. Een paar dagen na de overval belde hij de politie op om te vertellen waar de vaccins waren, waarna de politie die op diezelfde plek vond. Dat deed hij naar eigen zeggen omdat hij in het ziekenhuis lag en dus de vaccins niet kon terugbrengen. In 1961 sprak rechter Henri Loranger zijn vonnis uit en hiermee kwam deze opmerkelijke zaak ten einde. Ondanks het feit dat er een stapel bewijs tegen Robinson was, hij was onder andere gezien in het appartement na de overval en een paar dagen voor de overval ook in de buurt van het lab, werd hij vrijgesproken. Loranger was van mening dat de officieren van Justitie onvoldoende bewijs hadden geleverd voor de betrokkenheid van Robinson bij de zaak. Loranger zei dat hoewel de argumenten van Robinson misschien vreemd en een beetje vergezocht klonken, er ook niet genoeg bewijs om dit volledig tegen te spreken. Robinson was dus een vrij man.

De jacht op het coronavaccin

Al vanaf de uitbraak van het coronavirus begin 2020 wachtte de hele wereld op de beschikbaarheid van een vaccin, het middel dat ervoor zou zorgen dat we eindelijk ons leven weer normaal op kunnen pakken. En eind 2020 was het er dan ook eindelijk. Maar net zoals bij het poliovaccin azen criminelen ook op dit vaccin. Door de komst van nieuwe technologie ligt het grootste gevaar online. Eén ding is in ieder geval duidelijk: de jacht op vaccins door criminelen is van alle tijden.