Een Nederlander op de Engelse troon
In de zomer van 1688 ontvangt de Hollandse stadhouder Willem III een brief van een zevental vooraanstaande leden uit het Engelse parlement. Zij vragen Willem om Jacobus II met een militaire interventie te dwingen zijn dochter, Mary - de protestantse echtgenote van Willem III - tot erfgenaam te maken. Op die manier willen zij voorkomen dat de pasgeboren katholieke James Stuart, de prins van Wales, op de Engelse troon terechtkomt.
Willem heeft weinig aanmoediging nodig. Dit is een mooie gelegenheid om het machtige Engeland aan de kant van de Republiek te krijgen in de strijd tegen Frankrijk. In recordtijd weet Willem een geweldige troepenmacht op de been te krijgen.
Landing in 'Torbay'
Op 10 november 1688 staan alle tekenen gunstig en kan de Nederlandse vloot uitvaren. Het doel is het noorden van Engeland. De ‘Sterke Oostenwind’ zorgt er echter voor dat Willem uiteindelijk landt in ‘Torbay tot Brickham’ (het huidige Torquay), helemaal in de zuidwestpunt van Engeland.
Dat zorgt voor onverwachte problemen. Willem III beklaagt zich in een brief van 26 november 1688 tegenover de Hollandse raadpensionaris Fagel ‘dat de communicatie tusschen hier en Holland Zoo difficiel is. Hadden wij in ’t Noorden van Engeland konnen Landen het had in verscheide Zaken gemakkelijker geweest’.
‘geneegentheid voor Ons’
De Engelse bevolking is Willem welgezind: ‘de generale geneegentheid van het Volk voor Ons is onuijtspreekelijk, den Adel is wat timieder maar komt nu meede zeer stark bij Ons’. Willem houdt een rotsvast vertrouwen in de goede afloop: ‘Onder Godes Zeegen hoop ik een goeden uijtslag in dit Groot werk ’t welk den Almogenden tot nog toe zoo genadelijk heeft bestierd’.
Hoewel het leger van koning Jacobus sterker is, weet Willem handig te profiteren van het overlopen van een aantal protestantse Engelse officieren. Langzaam maar zeker raakt Jacobus daardoor de controle over zijn troepen kwijt. Als de legers van Willem Londen weten in te nemen, kiest Jacobus eieren voor zijn geld. Hij vlucht naar Ierland.
King William & Queen Mary: Glorious Revolution
Voor het Engelse parlement heeft Jacobus met zijn vlucht naar Ierland afgedaan. Nu is de weg vrij om William en Mary in 1689 uit te roepen tot Koning en Koningin van Engeland en Schotland.
Deze omwenteling staat bekend als ‘Glorious Revolution’. Door zijn positie van Engels koning én Nederlands stadhouder handelt Willem soms in strijd met de belangen van de Republiek. Daarom zijn de Staten-Generaal in 1702 niet rouwig als Willem sterft zonder erfgenaam.
Nationaal Archief
1.10.29 – Archief van de familie Fagel, 1513-1927, inv.nrs. 507, 508 en 1524
Bibliotheek
- P.J. Blok, ‘Prins Willem III naar Torbay’ in: Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde 6 (1924), 135-147. Signatuur: V 1017
- N. Japikse (ed.), Correspondentie van Willem III en van Hans Willem Bentinck, eersten Graaf van Portland (Den Haag 1927-1937), 2 delen. Signatuur: Studiezaal RGP WILL
- Wouter Troost, Stadhouder-koning Willem III: een politieke biografie (Hilversum 2001). Signatuur: 203 A 23
- Arjen van der Kuijl, De glorieuze overtocht: de expeditie van Willem III naar Engeland in 1688 (Amsterdam 1988). Signatuur: 70 A 3
