Een ramp vond plaats, maar niemand weet het meer...

Op 19 augustus 1666 voer de Engelse Marine naar Vlieland en vernietigde, in een alles verzengende vuurzee, meer dan 150 Nederlandse koopvaardijschepen die in de luwte van het eiland lagen te wachten op juiste wind voor de Oostzee handelsvaart.

Brand schepen op het Vlie op 19 augustus 1666, aquarel Frans Schot.

De Engelsen gebruikten hiervoor zogenaamde branders. Dit waren kleine, soms buitgemaakte of oude, schepen die vol lagen met brandbaar materiaal, zoals pek, en soms ook kruit. Deze branders werden met opzet aangestoken en dan in de richting van een vijandige vloot gestuurd om de vijandelijke schepen te vernietigen. Deze tactiek werd ook toegepast om de vijandelijke vloot paniek aan te jagen waardoor ze hun formatie opgaven. Bij deze actie verloren ruim 2000 mensen het leven. De volgende dag wilde de Engelse Admiraal Robert Holmes het dorp Vlieland platbranden, maar omdat het tij en de wind ongunstig waren gaf Holmes opdracht om West -Terschelling plat te branden. Op de kerk en de vuurtoren Brandaris na werd praktisch het hele dorp in as gelegd. Deze “overwinning” van de Engelse Marine werd uitbundig gevierd in heel Engeland. In Nederland werd - daarentegen - deze voor Nederland grootste maritieme catastrofe snel vergeten. Wekenlang was er geen scheepvaart naar de Oostzee en de Amsterdamse beurs was dagenlang dicht. Deze gitzwarte bladzijde van onze geschiedenis, waarbij meer mensen omkwamen dan bijvoorbeeld de watersnoodramp in 1953, werd dus snel en vakkundig in de doofpot gestopt.

Prent van de brand van de schepen en West-Terschelling gezien vanaf Terschelling, uit het boek d`Engelse Furie door Frans Esausz. den Heussen, dominee op Vlieland, uitgave 1667.

In 2016 is het precies 350 jaar geleden dat deze brand op zee en in het dorp West- Terschelling plaatsvond... Wat voor een ramp voltrok zich in 1666 op de Waddenzee bij Vlieland en welk een rampzalige gebeurtenis trof die arme dorpelingen van West-Terschelling? Bij deze vragen zullen kinderen van buiten de beide eilanden door de tijden heen met grote vragende ogen en opgetrokken schouders moeten bekennen, dat zij er nooit van hebben gehoord. Ja, in de tweede Engelse oorlog voer Michiel de Ruyter heldhaftig de ketting doormidden in de Thames, de tocht naar Chatham is een overbekend verhaal. Dit gebeurde in 1667 een jaar na de “vergeten ramp van 1666”.

Deze tocht was een vergeldingsactie naar aanleiding van de ramp op ‘ t Vlie en op West-Terschelling. Ondermeer met het doel om de ramp meer bekendheid te geven in Nederland is destijds de stichting 1666 opgericht door de eilanden Vlieland en Terschelling. Twee mannen uit dit eerste bestuur, de publicist Jan Houter en de historicus Anne Doedens, hebben al eind 2013 en in 2014 twee dikke boeken uitgegeven over deze rampen! In de eerste wetenschappelijke versie hebben zij van ruim 70 schepen, die bij de ramp zijn vergaan, de namen en de herkomst weten te achterhalen. In het publieksboek, nog steeds in de boekhandel verkrijgbaar, zijn de beide rampen uitvoerig beschreven. Deze boeken zijn van onschatbare waarde bij de taak om de rampen uit de vergetelheid te halen. 19 augustus worden de rampen herdacht op Vlieland en Terschelling. Meer informatie over ‘ de vergeten rampen 1666’  en het programma van de herdenkingsactiviteiten vind u op www.1666.nu