'Egyptomania' in de 19e eeuw

THEMAMAAND OUDHEID - De Romeinen importeerden al Egyptische kunstwerken en in de dertiende eeuw werden er al mummies naar Europa gebracht. Dit was allemaal nog maar een aanloop naar de negentiende eeuw: een tijd van heuse ‘Egyptomania’. Deze mateloze fascinatie voor het ‘land van de piramides’ begon in het jaar 1798.

De invasie van Napoleon in 1798

In 1798 gebeurde er iets dat de fascinatie voor Egypte in Europa verder deed oplaaien: Napoleon viel Egypte binnen. Napoleon wilde Egypte veroveren zodat hij de groeiende macht van Groot-Brittannië tegen kon houden. Napoleon hoopte de Britse handelsroutes naar India te kunnen saboteren zodat de Fransen grootmacht konden worden in het verre Oosten. Op 1 juli 1798 kwam Napoleon met 35.000 man aan in Egypte. Napoleon wist uiteindelijk Caïro te veroveren, maar verloor de strijd tegen de Britten – onder leiding van admiraal Nelson - in de strijd bij de Nijl. Langzamerhand werd Napoleon teruggedreven naar Frankrijk. Toen de Fransen uiteindelijk in 1801 definitief verslagen werden, namen de Britten vele Egyptische schatten in die oorspronkelijk door Napoleon´s geleerden onderzocht waren.

Egyptomania

In Frankrijk én Engeland ontstond als gevolg van deze gebeurtenissen een ware ´Egyptomania´. De opening van het Suez kanaal in 1869 en ontdekkingen van graftombes van oude Egyptische koningen en koninginnen leidde tot nog grotere interesse in het oosterse land. Het wetenschappelijke onderzoek naar het oude Egypte en de resten, piramides, graftombes en andere schatten die het land rijk was, werd in deze tijd erg populair. Fotografen reisden af naar Egypte om het mystieke land op de gevoelige plaat vast te leggen. Oude Egyptische archeologische resten werden naar Europa gehaald en in musea tentoongesteld.

Cleopatra’s Needle

Zo ook ‘Cleopatra’s Needle’, een enorme Egyptische obelisk die tegenwoordig middenin Londen staat. In 1460 v. Chr. werd deze obelisk in Egypte voor Farao Thoetmoses III gemaakt. In de 19e eeuw – in 1878 – werd het monument echter naar Engeland gebracht. De Britten hadden maar liefst 15.000 pond betaald om het monument te laten overbrengen. Voor de lange reis die de Needle te wachten stond werd zelfs een speciale sigaarvormige container gebouwd: de ‘Cleopatra’. Het vervoersmiddel was ongeveer 28 meter lang en ruim 5 meter breed. Het was een helse tocht: onderweg zonk de Cleopatra bijna en werd de bemanning gedwongen de container los te maken van het trekschip. Cleopatra werd later echter dobberend teruggevonden en naar Engeland verscheept. De ‘Needle’ werd in Londen neergezet als aandenken aan het verslaan van Napoleon.

‘Unwrapping parties’

Met de vondsten die door reizigers teruggebracht werden vanuit Egypte, werd niet altijd voorzichtig omgesprongen. In de vroege 19e eeuw deed men voor het eerst wetenschappelijk onderzoek naar mummies. Deze mummies werden vaak door rijke toeristen teruggebracht. Eenmaal in Europa werden zelfs ‘unwrapping parties’ gehouden waarop mummies ‘uitgepakt’ werden om te kijken wat er onder de doeken te vinden was. Sommige mummies werden naar de Verenigde Staten geëxporteerd en verwerkt in de papierindustrie.

De kwade krachten van de mummie

Niet alleen onderzoek naar het oude Egypte werd populair, het oude Egypte kwam ook veelvuldig voor in populaire cultuur, zoals films, literatuur en kunst. De ‘unwrapping parties’ waren een inspiratiebron voor horrorverhalen. Vertellingen waarin levende mummies bijvoorbeeld hun 'eigenaren' de stuipen op het lijf joegen. Uit angst voor de kwade krachten van de mummie werden veel mummies weggedaan en naar musea gebracht. Men was bang dat hun familie iets zou overkomen.

Mummiefilms

Ook in de twintigste eeuw was de Egyptomania nog niet verdwenen. In de vroege twintigste eeuw maakte de filmindustrie gebruik van de fascinatie voor Egypte. Een voorbeeld hiervan is de film Cleopatra uit 1917. Bovendien zorgde de ontdekking van Toetanchamon in 1923 door Howard Carter voor een nieuwe opleving van Egyptomania. Na de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) nam de mateloze fascinatie voor Egypte echter wat af. De interesse voor het land van de farao’s verdween echter niet en is ook nu nog aanwezig in onze westerse cultuur.