Eurovisiesongfestival: een wereld vol controverse
Het Eurovisiesongfestival zou sinds de eerste editie (1956) moeten bijdragen aan verbroedering, het doorbreken van maatschappelijke taboes en het aanstippen van politieke gevoeligheden, maar dat verloopt soms opvallend moeizaam. Zo werd de editie van 2024 gekenmerkt door controverses, ruzies en onenigheid. Dit is echter niet de eerste keer dat er ophef ontstond over de gang van zaken rond het Eurovisiesongfestival.
Landelijke selectieprocessen
Elk land hanteert zijn eigen selectieproces voor het kiezen van zijn Eurovisiesongfestival-inzending, maar daardoor is het soms weleens onduidelijk hoe een artiest op het podium terechtkomt. Er zijn gevallen geweest waarin landen werden beschuldigd van vriendjespolitiek, onduidelijke criteria of zelfs fraude. Zo won de Oekraïense zangeres Jama in 2016 het selectieproces van haar land met het nummer ‘1944’, dat ging over de deportatie van Krim-Tataren door de Sovjet-Unie. Sommige critici beschouwden het nummer als politiek geladen, wat in strijd was met de regels van het Eurovisiesongfestival die politieke teksten verbieden. Ondanks deze controverse won Jamala in 2016 het evenement.
Een ander voorval vond plaats in 1994 toen Ierland het Eurovisiesongfestival won met het lied ‘Rock ‘n’ Roll Kids’, gezongen door Paul Harrington en Charlie McGettigan. Critici beweerden dat het winnende lied te weinig culturele banden met Ierland had, aangezien het werd geschreven door Britse songwriters. Dit leverde vragen op over de authenticiteit van de nationale identiteit in Eurovisie-inzendingen.
Stemmen
Iets dat bijna jaarlijks tot verhitte discussies leidt, is het stemmen. Hoewel het Songfestival apolitiek zou moeten zijn, is het stemmen door het publiek, de zogeheten televoting, vaak een steen des aanstoots. Regelmatig beschuldigen landen elkaar ervan dat er niet gestemd wordt op het meest kwalitatieve liedje of de beste act, maar op landen met wie zij vriendschappelijke banden onderhouden. Inmiddels is duidelijk dat er regelmatig ‘clusters’ zijn van landen die elkaar ondersteunen om andere redenen dan de act.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Niet alleen de stemming leidde soms tot ophef, ook tijdens de puntentelling deden zich af en toe opmerkelijke situaties voor. In de puntentelling van het Eurovisiesongfestival van 1969 eindigden Spanje, Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk allemaal bovenaan het scorebord met 18 punten, wat tot verwarring leidde omdat het reglement zo’n situatie niet voorzag. Als oplossingen werden alle vier de landen tot winnaar uitgeroepen.
Taalregels
Ook zijn er discussies geweest over de regels met betrekking tot de taal waarin liedjes werden gezongen. Dit gebeurde onder andere toen de Finse rockband Teräsbetoni in 2008 deelnam met het nummer ‘Missä miehet ratsastaa’. Hoewel dit nummer grotendeels in het Fins werd gezongen, bevatte het ook enkele zinnen in het Engels. Sinds 1999 mogen landen zelf bepalen in welke taal zij hun liedjes zingen, maar tussen de jaren 1966-1972 en de jaren 1977-1998 waren er restricties die voorschreven dat liedjes in een van de officiële talen van het deelnemende land moesten zijn. Veel landen hielden in 2008 nog vast aan deze oude regel. Maar niet iedereen en dat leverde de Finnen in dat jaar veel kritiek op. De critici beweerden dat het gebruik van Engels in het nummer, de Finse rockband een oneerlijk voordeel gaf, aangezien Engels vaak breder wordt begrepen door het internationale publiek van het Eurovisie Songfestival. Hierdoor had de Finse inzending volgens de critici mogelijk meer stemmen gekregen.
Artistieke uitdrukking en inhoud
Niet alleen de liedjes zelf, maar ook optredens veroorzaakten controverse vanwege hun artistieke expressie of inhoud. Optredens met politieke, religieuze of seksueel expliciete thema’s hebben soms tot verhitte discussies geleid.
Een voorbeeld deed zich voor tijdens het Eurovisie Songfestival van 2014, toen de Oostenrijkse deelnemer Conchita Wurst het nummer ‘Rise Like a Phoenix’ zong en daarmee die editie van het Songfestival won. Conchita, het alter ego van Thomas Neuwirth, trad op in een opvallende jurk en droeg een baard. Hoewel Conchita’s optreden en winst door velen wordt gezien als een grote en belangrijke mijlpaal in de emancipatie en acceptatie van LHBTIQ+ personen, veroorzaakte het ook ophef. Maar daarbij gebeurde er iets vreemds: terwijl politici in diverse landen hun afschuw uitspraken over het optreden van Conchita, leek het nummer in diezelfde landen soms erg populair te zijn. Zo waren er grote tegenstellingen tussen de jury uitslagen en de uitslagen van de televoting, waarbij de televoters vaak veel positiever waren. Die tegenstellingen waren het grootst in Rusland, waar een jaar eerder een strenge wet tegen de verschijning van LHBTIQ+ in de media was aangenomen. Terwijl politici en andere prominenten vaak ronduit vijandelijk reageerden op het optreden, stond het nummer lange tijd op 1 in de lijsten van meest gedownloade en beluisterde liedjes in dat land.
Diskwalificatie en terugtrekkingen
Terugtrekkingen uit het evenement of diskwalificaties zijn zeldzaam, maar kwamen af en toe voor vanwege verschillende redenen, zoals schendingen van regels, financiële problemen of politieke spanningen. Een voorbeeld van een dergelijke situatie deed zich voor tijdens het Eurovisie Songfestival van 2017, toen Rusland werd gediskwalificeerd vanwege een geschil met de Oekraïense autoriteiten. De Russische deelneemster, Julia Samoylova, werd de toegang tot Oekraïne geweigerd vanwege eerdere optredens in de Krim, die in 2014 door Rusland was geannexeerd. Dit leidde tot een onoplosbare situatie tussen de twee landen en resulteerde in de diskwalificatie van Rusland voor dat jaar. In 2022 werd Rusland nog eens gediskwalificeerd vanwege de oorlog tegen Oekraïne die dat land begonnen was. In een reactie daarop trok Rusland haar lidmaatschap van de EBU, de , European Broadcasting Union in, waardoor het land daarna ook niet meer meedeed. In 2021 werd Belarus uitgesloten, omdat het lied te politiek geladen was. Niet veel later werd de Belarussische omroep uit de EBU gezet.
Een andere reden voor diskwalificatie is van een heel andere aard: financieel. In 2016 werd Roemenië uitgesloten van deelname omdat de omroep van dat land nog een schuld open had staan bij de EBU. In 2018 leek Noord-Macedonië hetzelfde te gebeuren, maar het land en de EBU kwamen tot een overeenkomst voordat het songfestival plaatsvond.
Die diskwalificaties vonden allemaal plaats vóór het songfestival. Maar tijdens het 68e Eurovisie Songfestival in 2024 werd tijdens het Songfestival een deelnemer gediskwalificeerd. De Nederlandse deelnemer Joost klein haalde met zijn lied ‘Europapa’ de finale, maar vanwege een incident na de halve finale besloot de EBU hem op het laatste moment te diskwalificeren, iets wat nooit eerder was voorgekomen tijdens een competitie.
