Gamestop en de VOC, verwant door economische waanzin

Het aandeel van de Amerikaanse retailer van computerspellen, Gamestop, gaat de laatste tijd op de Amerikaanse beurs door het dak. Reddit-gebruikers drijven de koers opzettelijk op, door massaal aandelen op te kopen; binnen enkele dagen schoot de prijs van een aandeel van 45 naar 145 dollar. Daarmee zetten ze zogenaamde short sellers, beleggers die hun geld verdienen met het speculeren op koersdalingen, een hak. Short selling is geen nieuw fenomeen. In 2008, tijdens de huizencrisis in de VS, zijn er bijvoorbeeld miljarden verdiend door beleggers die de crisis zagen aankomen. Dit fenomeen vindt echter zijn oorsprong nergens anders dan in ons eigen Amsterdam. VOC-aandeelhouder Isaac le Maire verdiende in 1609 namelijk duizenden guldens met het correct voorspelling van een daling in de prijs van VOC-aandelen.

Wat is short selling?

Maar, hoe verdienen die short sellers, ook wel shorters genoemd, dan precies geld aan het correct voorspellen van de neergang van een beurskoers? Stel je voor: de prijs van één aandeel van een bedrijf is 10 euro. Een shorter leent dat aandeel tegen een kleine vergoeding en verkoopt het direct door voor dezelfde prijs. Na een tijdje is de waarde van het aandeel gezakt naar 5 euro. De shorter koopt het aandeel weer terug voor die prijs, en geeft het terug aan de instantie waarvan hij het geleend heeft. Die vijf euro in prijsverschil kan de shorter in eigen zak steken.

Deze manier van beleggen brengt een groot risico met zich mee. Als de prijs van een aandeel stijgt, zoals dat nu bij Gamestop het geval is, dan moet de shorter zijn aandelen voor meer geld terugkopen en verliest hij geld. Gamestop was de laatste jaren een kwakkelend bedrijf, aangezien het voor inkomen voornamelijk afhankelijk is van de verkoop van fysieke kopieën van computerspellen, terwijl tegenwoordig steeds vaker digitale kopieën verkocht worden. Het bedrijf leek daarom ook een veilige keuze voor short sellers om hun 'investeringen' te doen. Het voorbeeld dat hierboven gegeven is heet overigens ‘gedekt’ short gaan - wat Isaac le Maire in 1609 deed was ‘ongedekt’ short gaan.

Ongedekt short gaan

Bij ongedekt short selling spreekt een belegger met een koper af, dat hij naar verloop van tijd een vastgesteld aantal aandelen zal aanleveren tegen een vastgestelde prijs, zonder dat de verkoper deze aandelen in bezit heeft. De belegger belooft bijvoorbeeld een koper dat hij 100 aandelen in het verloop van twee jaar zal verkopen tegen een prijs van 10 euro. Tijdens die twee jaar zakt de prijs weer naar 5 euro per aandeel, maar de afspraak geldt nog steeds dat de koper aandelen blijft kopen voor 10 euro per stuk. Wederom is het resultaat: 5 euro winst per verkocht aandeel.

Le Maires sabotage van de VOC

En dat is nou precies het kunstje dat grootaandeelhouder van de VOC Isaac le Maire in 1609 flikte. In 1602 investeerde hij 85.000 gulden in de compagnie. Daarmee werd Le Maire de op één na grootste aandeelhouder. Zijn eerste kans om de compagnie dwars te zitten zag hij in 1607, toen Le Maire door de Franse koning werd uitgenodigd om hem bij te staan in het opzetten van een Franse compagnie in Indië. Deze zou dan met de VOC kunnen concurreren, waardoor aandelen van de VOC in prijs zouden zakken.

In 1609 zette Le Maire met tien anderen de Groote Compagnie op, om zo te kunnen handelen met VOC-aandelen die niet in eigen bezit waren. Hij werd zelf de directeur van de Groote Compagnie, en met 4/15 van de aandelen in bezit, gold hij ook als verreweg de grootste aandeelhouder. Hierna begon hij met de verkoop van zijn VOC-aandelen. Le Maire hield het hier echter niet bij. Hij verkocht méér aandelen dan hij in bezit had, tegen een vooraf afgesproken prijs. De Franse compagnie waarop Le Maire rekende, die zou moeten concurreren met de VOC, zou er echter nooit komen. In 1610 werd de Franse koning namelijk vermoord.

Koersdaling VOC

Om toch een koersdaling te veroorzaken, werden er met succes door Le Maire en zijn handlangers allerlei valse geruchten over de VOC verspreid. Dit bleek te werken, de koers daalde aanzienlijk. Zijn wanpraktijken leidde natuurlijk tot grote verontwaardiging binnen de VOC, waardoor enkele leden zich tot de Staten Generaal richtten. De Staten Generaal verbood vervolgens in 1610 alle verkoop van aandelen die niet in eigen bezit waren, waardoor de VOC-aandelen weer in prijs konden stijgen. Dit was de eerste staatsinmenging ooit in de handel van aandelen. Le Maire, die in eerste instantie goed verdiend had aan de koersdaling, leed hierdoor grote verliezen en besloot zijn Amsterdamse bezittingen te verkopen en te vertrekken uit de stad.

Mag het nu nog?

Het verbod werd enkele jaren na 1610 weer opgeheven. In theorie is short selling namelijk nuttig voor een efficiënte prijsvorming van aandelen. In 2008 werd er door de Amerikaanse en Britse overheid besloten short selling te verbieden, om zo de effecten van de kredietcrisis in te dammen. Niet veel later dat jaar volgde ook Nederland, toen Wouter Bos een tijdelijk verbod van drie maanden op ongedekt short selling aankondigde. Op gedekte short selling volgde later ook een tijdelijk verbod. Dit werd in 2009 weer opgeheven.

Bronnen: AD, Financieel Dagblad, NOS, NRC, Trouw, Wikipedia.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!