Geschiedenis Spaanse monarchie

Op 2 juni 2014 werd bekend dat de Spaanse koning Juan Carlos I afstand doet van de troon. Spanje is al vanaf 1516 een monarchie. Spanje was tweemaal korte tijd een republiek. De monarchie wist zich echter succesvol te herstellen.

Spanje als wereldmacht

Spanje werd in de tijd van het ontstaan van de huidige monarchie de ‘Universele Spaanse Monarchie’, oftewel het Spaanse Rijk genoemd. Deze wereldmacht ontstond aan het einde van de vijftiende eeuw door de vereniging van de Kroon van Aragón en de Kroon van Castilië. Na de ontdekking van Amerika in 1492 stichtte Spanje daar enkele koloniën. Onder leiding van keizer Karel V werden in de zestiende eeuw delen van Italië en de Nederlanden veroverd.

Keizer Karel V

Hoewel Karel V meestal een keizer wordt genoemd, was hij volgens een pragmatische definitie ook ‘koning’ van Spanje. Hij wordt ook wel koning Carlos I genoemd, de eerste koning van Spanje. Zijn enige zoon was Philips II, die hem opvolgde in 1556. Een jaar daarvoor was Philips al ‘Heer der Nederlanden’ geworden.

Habsburgers en Bourbons

De eerste koningen van Spanje behoorden tot de Habsburgers, oftewel het Huis Habsburg. In de zeventiende eeuw werd, door gebrek aan nageslacht, de macht van deze dynastie beëindigd. De laatste koning van de Habsburgers, koning Carlos II, werd opgevolgd door de Franse Philippe. Deze was een kleinzoon van de Franse koning Lodewijk XIV, die getrouwd was met een Spaanse prinses. Philippe wordt in 1700 koning en wordt nu Felipe V genoemd. Spanje wordt vanaf nu geregeerd door Huis Bourbon, waartoe ook de huidige koning, Carlo I behoort.

Onderbrekingen van de Bourbon-dynastie

In de tijd dat de Bourbons regeerden, zijn er twee onderbrekingen geweest. Aan het begin van de negentiende eeuw was een broer van Napoleon Bonaparte, José I enkele jaren aan de macht. In de negentiende eeuw werd Spanje drie jaar geregeerd door Amadeus I, een telg uit het geslacht Savoye. Deze koning had het Spaanse volk onregeerbaar verklaard, en trad af in 1873.

De eerste Spaanse Republiek

Amadeus I was afgetreden vanwege de grote politieke verdeeldheid in Spanje. Hij ondervond tegenstand van de republikeinen en er waren opstanden in Baskenland, Catalonië en Andalusië. Nadat er in 1872 ook nog een aanslag op hem werd gepleegd, deed hij afstand van de troon. Hierna riep het Spaanse parlement op 11 februari 1873 de republiek uit. De verdeeldheid in het land was hiermee echter niet verholpen. Men slaagde er niet in een grondwet en democratisch stelsel in te voeren, terwijl de politieke onrust bleef voortduren. In december 1874 werd de monarchie hersteld, toen generaal Campos zijn steun uitsprak voor koning Alfons XII. Daarmee was de macht van de Bourbon-dynastie hersteld.

De tweede Spaanse Republiek

Alfons XII werd in 1886 opgevolgd door Alfons XIII die tot 1931 aan de macht zou blijven. In zijn regeerperiode werd echter de tweede Spaande republiek uitgeroepen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1931 hadden de republikeinen en de socialisten namelijk een grote overwinning behaald. Ze verenigden zich in een Voorlopige Republikeinse Regering. De verkiezingsuitslag was het resultaat van het volk dat teleurgesteld was in de monarchie. Koning Alfons XIII had namelijk de dictator Miguel Primo de Rivera gesteund. In 1931 trad de koning af.

Er werd een linkse regering gevormd, met Niceto Alcala Zamora als president. Er ontstond echter een strijd tussen de regering en het leger. Een aantal hoge officieren had geweigerd de eed af te leggen voor de republikeinse regering. Zij werden gedwongen ontslag te nemen. Ze kregen weliswaar een pensioen, maar keerden zich tegen de regering. De strijd liep hoog op en leidde uiteindelijk tot de Spaanse Burgeroorlog. De tegenstanders van de linkse regering schaarden zich achter generaal Francisco Franco, die in 1939 de oorlog won.

Juan Carlos I

Tijdens het regime van Franco werd de monarchie opnieuw hersteld. De huidige koning van Spanje, Juan Carlos I werd door de dictator zelf op de troon gezet. Franco had in 1947 besloten dat Spanje weer een monarchie moest worden, en had de kleine Carlos, die in ballingschap in Italië leefde, naar Spanje gehaald. De twee onderhouden een goede relatie met elkaar. Carlos neemt de zaken van Franco waar, wanneer hij afwezig is. Als Franco in 1975 overlijdt, wordt Carlos koning van Spanje. Hoewel verwacht wordt dat hij het strenge regime van Franco voortzet, blijkt hij een voorstander van verdere democratisering te zijn. In 1977 worden er voor het eerst weer verkiezingen gehouden en een jaar later past Carlos de grondwet aan, waarmee de macht van de koning verder wordt ingeperkt. Carlos I zal worden opgevolgd door zijn zoon Felipe VI.