Geschiedenis van Al Zubarah: 18e eeuwse handelsstad in Qatar

UNESCO, de organisatie voor onder meer werelderfgoed van de Verenigde Naties, heeft eind juni bekend gemaakt dat Qatar voor het eerst een cultureel erfgoed zal hebben. Het gaat om de overblijfselen van Al Zubarah, een 18e eeuwse handelsstad. De nederzetting werd groot door de handel in parels, totdat het in 1811 door de sultan van Muscat werd aangevallen.

Het ontstaan van Al Zubarah is twijfelachtig. Uit onderzoek door Qatar zelf kwam naar voren dat de stad al bestond bij de opkomst van de Islam in de 7e eeuw, maar het kleine deel van de stad dat tot nu is opgegraven geeft daar geen uitsluitsel over. De eerste geschreven bronnen wezen op een stam uit Koeweit die zich halverwege de 18e eeuw vestigde bij Al Zubarah.

De Bani Utub vestigen zich in Al Zubarah

Deze stam, de Bani Utub, waren rond 1760 op zoek naar een nieuw woongebied en ze kwamen uit bij Al Zubarah. De stad werd geleid door een sjeik die de Utub toestond in zijn stad te komen wonen wanneer zij de gebruikelijke belastingen betaalden. Dat weigerde de Utub en ze bouwden vlak naast Al Zubarah een eigen fort, Qa’lat al-Murair. Rond het eind van de 18e eeuw waren beiden nederzettingen uitgegroeid tot welvarende havens en begonnen ze steeds meer samen te werken. De Utub bouwde een kanaal tussen beide havens, waardoor ze rechtstreeks verbonden waren.

Welvaart door parels

De inwoners van beide steden, samen goed voor ongeveer 9000 inwoners, leefden vooral van de handel in parels die vlak voor de kust van Qatar in grote getalen gevonden werden. De handel met de rest van de Perzische golf, Afrika en vooral Azië bracht het gebied grote welvaart. Vanuit de aangrenzende regio’s kwamen vele handelaren naar Al Zubarah, vooral vanwege de lage belastingen en handelstarieven. De rijkdom trok echter ook de aandacht van de Perzen uit Bahrein, die in 1782 de stad aanvielen. Ze werden verslagen, maar het betekende toch het begin van het einde voor Al Zubarah. De Utub besloten Bahrein zelf aan te vallen en waren daarin succesvol. Steeds meer inwoners trokken naar Bahrein, met als gevolg de teloorgang van Al Zubarah.

Ondergang van Al Zubarah

In 1811 viel de Sultan van Muscat, in het huidige Oman, het verzwakte Al Zubarah aan. Hij stak de stad in brand, waardoor er na een periode van bijna zestig jaar als de belangrijkste stad van Qatar een einde kwam aan Al Zubarah. De stad werd nog wel op kleine schaal herbouwd, maar volgens Britse officieren van de East India Company was Al Zubarah in de 19e eeuw vooral een grote ruïne. De Britten brachten de Perzische Golf halverwege de 19e eeuw in kaart in verband met hun koloniale bezittingen in het gebied. Aan het begin van de 20e eeuw verlieten ook de laatste bewoners Al Zubarah en raakte het fort verborgen onder het zand.

UNESCO werelderfgoed

In 1938 liet sjeik Abdullah bin Qassim Al-Thani van Qatar op enkele resten een fort bouwen voor zijn soldaten. Hij wist toen niet dat onder het zand de resten lagen van de belangrijkste historische stad van zijn land. Dat ontdekten Deense archeologen pas in 1956. Sindsdien is nog geen twintig procent van de hele stad opgegraven, maar dat is al genoeg geweest om het op de UNESCO werelderfgoedlijst te plaatsen. De stad geeft namelijk belangrijke inzichten in de geschiedenis van Qatar en de oude cultuur van het land.