Geschiedenis van annexaties

Russisch president Vladimir Poetin heeft inmiddels meer dan 16.000 militairen gestationeerd op de Krim in Oekraïne. Deze troepen verstevigden begin maart 2014 hun grip op het gebied en een annexatie wordt niet uitgesloten. Daar waar IOC-preses Thomas Bach Poetin vorige week tijdens de sluitingsceremonie van de Olympische Winterspelen roemde en hem dankte voor ‘zijn persoonlijke bijdrage aan de onberispelijke organisatie van deze Spelen’ volgen alle wereldleiders de agressieve houding van de Russische leider momenteel op de voet.

Spanning op de Krim

De wereld dreigt de Russen sancties op te leggen wanneer Poetin zijn militairen niet direct terugtrekt. Zowel de VN Veiligheidsraad, Amerikaans president Barack Obama en de leiders van de 28 EU-landen weten tot op heden echter niet hoe zij de grote crisis op het Oekraïense schiereiland kunnen bezweren. De Britse tabloid ‘Super Express’ concludeerde onlangs dat de Derde Wereldoorlog is begonnen en dat Poetin in deze strijd de rol van Adolf Hitler op zich neemt. De geschiedenis wijst echter uit dat lang niet alleen Hitler met veel militair vertoon het grondgebied van buurlanden annexeerde. We hebben veertien voorbeelden van annexaties in de geschiedenis.

1783 - Rusland annexeert de Krim

In de 15e eeuw was de Krim onderdeel van het Ottomaanse Rijk. De Russen voerden tussen 1768 en 1774 strijd met de Turken en dwongen hen het schiereiland onafhankelijk te verklaren. Rusland annexeerde de Krim onder leiding van Catharina de Grote in 1783 vervolgens zelf. In de eeuw die volgde werden er meerdere conflicten om het gebied uitgevochten tussen Rusland en het Ottomaanse Rijk. De Krimoorlog die woedde tussen 1853 en 1856 was het meest hevig van aard. Gedurende de regeerperiode van Sovjetleider Chroetsjov, de opvolger van Stalin, werd de Krim in 1954 teruggegeven aan de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek. Nadat de Sovjet-Unie in 1991 uiteenviel bleef de Krim onderdeel van Oekraïne.

1871 - Annexatie van Elzas-Lotharingen door het Duitse Keizerrijk

Niet alleen in Oost-Europa vielen landen buitenlands grondgebied binnen. In de 19e eeuw was Frankrijk de machtigste natie op het Europese vastenland. Deze dominante positie werd bedreigd door de opkomst van het Duitse Pruisen. Vanaf 1862 werd Pruisen geleid door Ministerpräsident Otto von Bismarck. Hij wilde van de Duitse deelstaten een eenheidsstaat vormen. In 1870 vreesde Frankrijk dat de Duitse prins Leopold von Hohenzollern-Sigmaringen op de Spaanse troon zou komen. Hierdoor zou het land aan alle kanten ingesloten worden door de steeds sterker wordende Duitsers. Bismarck lekte in een telegram naar de pers, niet geheel naar waarheid, dat de Pruisische koning Wilhelm de Franse eis had afgewezen. Frankrijk verklaarde Pruisen, geheel naar de wens van Bismarck, de oorlog. De Duitse staten verbroederden door de strijd tegen de gezamenlijke vijand. De Frans-Duitse oorlog duurde tot 1871. Bismarck overwon en annexeerde Elzas-Lotharingen.

1908 - Oostenrijk-Hongarije annexeert Bosnië en Herzegovina

In 1878 werd tijdens het Congres van Berlijn bepaald dat Bosnië en Herzegovina vanaf dat moment zou worden bestuurd door Oostenrijk-Hongarije. Tijdens het Congres herverdeelde Otto van Bismarck de Balkan. Oostenrijk-Hongarije zag de bepaling als een ideale ingang om Bosnië en Herzegovina volledig over te nemen. Dit stuitte Servië echter tegen de borst aangezien zij het grondgebied gebruikten als toegangspoort tot de Adriatische Zee. Oostenrijk-Hongarije voerde in 1908 vervolgens geheime gesprekken met Rusland, de grootste bondgenoot van Servië om een conflictloze annexatie te bewerkstelligen. In strijd met het Verdrag van Berlijn stond De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Alexander Izvolski, de inname toe. Drie weken na de bespreking annexeerde Oostenrijk-Hongarije het land zonder Rusland daarvan op de hoogte te stellen. De internationale crisis die als gevolg van de annexatie ontstond, staat bekend als de ‘Bosnische Crisis’ (1908-1909).

1908 - België annexeert Kongo

Berlijn was in 1884 wederom de plaats waar belangrijke beslissingen over grondgebied werden genomen. Op de Conferentie van Berlijn waren vijftien Europese landen en de Verenigde Staten aanwezig om Afrika te verdelen. De Belgische koning Leopold II kreeg de Kongo-Vrijstaat toebedeeld. Het koloniale leger,de Force Publique, voerde een schrikbewind tegen de inheemse bevolking van het land. Mensen werden vermoord, verkracht en gemarteld door de Belgische soldaten. De internationale druk op Leopold II nam toe en als reactie hierop annexeerde België het gebied in 1908. In het land dat nu Belgisch Kongo heette verbeterde de leefomstandigheden voor de inheemse bevolking.

1910 - Japan annexeert Korea

Voor de komst van de Westerlingen in Azië was Japan een geïsoleerd land. In 1853 arriveerde Commodore Matthew Perry van de US Navy op het eiland en eiste openstelling van de Japanse markt. Japan wist dat het moest hervormen om zich tegen de buitenlandse mogendheden te beschermen. Het land wist te ontwikkelen door de Meiji-restauratie. Door het buitenlandse succes af te kijken nam de welvaart in het land toe. Geïnspireerd door het buitenland deed ook de expansiepolitiek zijn intrede in Japan. Aan het einde van de 19e eeuw vond de Eerste Chinees-Japanse Oorlog plaats, waarin werd gestreden om de controle over Korea. Japan zegevierden en tussen 1904 en 1905 verdreven de Japanners tevens de Russische invloed op het Koreaans schiereiland. De Verenigde Staten en Japan tekenden vervolgens het Taft-Katsura akkoord, waardoor Japan met Korea mocht doen wat het wilde, terwijl de VS vrij spel kreeg op de Filipijnen. In augustus 1910 werd het annexatieverdrag getekend waarmee de Keizer van Korea afstand deed van alle soevereiniteitsrechten die hij had over Korea.

1920 - Italië annexeert Zuid Tirol

Tijdens de eerste Wereldoorlog koos Italië er voor om zich aan te sluiten bij de geallieerden. In ruil voor de militaire steun eiste Italië een beloning in de vorm van grondgebied. In het Pact van Londen werden op 26 april 1915 de afspraken vastgelegd. Het pact werd gesloten tussen Italië en de Triple Entente, bestaande uit Rusland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Op 10 oktober 1920 annexeerde Italië officieel het Duitssprekende gebied Zuid-Tirol. Mussolini stelde alles in het werk om het gebied te assimileren. De Duitse taal werd verboden, Duitse plaatsnamen werden vervangen voor een Italiaanse variant en steeds meer Italianen verhuisden naar het gebied. De spanning tussen bevolkingsgroepen liep in de loop der jaren steeds verder op. De autonomie van de regio wordt tegenwoordig juist weer steeds verder uitgebreid.

Annexaties van Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog

De Anschluss uit 1938 is waarschijnlijk de meest bekende annexatie uit de geschiedenis. Duitsland viel Oostenrijk op 13 maart binnen en er waren geen kogels nodig om Oostenrijk zijn onafhankelijkheid te ontnemen. Seyss-Inquart werd de rijksstadhouder van Ostmark,de nieuwe naam van Oostenrijk. Uit een referendum dat destijds is gehouden bleek dat minstens driekwart van de burgers de Anschluss van Oostenrijk bij het Duitse Rijk steunde. Al sinds het uitroepen van de Oostenrijkse Republiek in 1918 bestond er onder de bevolking namelijk de wens om zich aan te sluiten bij Duitsland. Oostenrijk werd weer een zelfstandige natie toen de Russen het land in 1945 bevrijdde.

1938 - Annexatie van het Sudetenland door nazi-Duitsland

Na de Eerste Wereldoorlog ging Europa gebukt onder het minderhedenprobleem. Doordat landen nieuwe grenzen hadden gekregen en er veel volksverhuizingen hadden plaatsgevonden leefden veel mensen niet meer in hun eigen land. Zo woonden er ca. 3 miljoen Sudeten-Duitsers in de Tsjechoslowaakse Republiek. Het nationalisme onder deze groep mensen groeide en zij verenigden zich in de beweging van Konrad Henlein, die werd gesteund door Adolf Hitler. In 1938 annexeerde Hitler het gebied van Tsjechoslowakije waarin veel Sudeten-Duitsers woonden. Met het Verdrag van München werd Sudetenland bij Duitsland gevoegd.

1947 - Nederland annexeert Duitse gebieden over de grens bij Sittard

Na de Tweede Wereldoorlog wilden veel Nederlanders Duits grondgebied annexeren om de geleden schade tijdens de oorlog deels te vergoeden. In 1945 werd het Nederlandsch Comité voor Gebiedsuitbreiding opgericht. Duitsland was financieel zwak na de oorlog, dus op een economische vergoeding hoefde Nederland voorlopig niet te rekenen. De geallieerden verwierpen de eerste eis van de Nederlandse regering, die 4986 vierkante kilometer Duits grondgebied bedroeg. Uiteindelijk annexeerde Nederland 69 vierkante kilometer van de oosterburen. Het grootste stuk land bevond zich net over de grens bij Sittard. In 1963 kwam er een einde aan de annexatie. Tijdens de ‘boternacht’ werden de plaatsen aan Duitsland teruggegeven. De Duitsers die destijds in dit gebied woonden hebben van de periode geprofiteerd. Ze konden door de annexatie ontlopen aan de bittere armoede in Duitsland en daarbij kregen zij recht op 14 jaar Nederlandse AOW.

1950 - China annexeert Tibet

De Volksrepubliek China werd in 1949 opgericht toen de communisten de macht overnamen van Kwomingtang-regering, die naar Taiwan was gevlucht. De hereniging van China was de belangrijkste doelstelling van de communistische partij. Op 1 januari 1950 besloot de Chinese regering dat Tibet, Formosa en Hainan ‘bevrijd’ moesten worden. Het Volksbevrijdingsleger viel Tibet in oktober 1950 binnen, waarna het Tibetaanse leger zich al snel moest overgeven. In Peking werd vervolgens het 17-puntenakkoord ondertekend waarin de dalai lama en de regering van Tibet moesten verklaren ‘vrijwillig’ tot de Volksrepubliek toe te treden. Sinds de Chinese inval worden de inwoners van Tibet stelselmatig onderdrukt en gemarteld. De bevolking vraagt al decennialang om onafhankelijkheid. China stelt echter dat het gebied al eeuwenlang tot het Chinees grondgebied behoort. Sinds 2009 hebben al 24 Tibetaanse monniken zichzelf in brand gestoken vanwege de uitzichtloze situatie.

Vanaf 1967 annexeert Israël delen van de Westelijke Jordaanoever

In 1948 veroverde Jordanië een stuk grond van het Britse Mandaat Palestina. De officiële annexatie vond plaats in 1950, waarna Jordanië het gebied de Westelijke Jordaanoever noemde. In 1967 verovert Israël dit gebied, en annexeert hiervan alleen Oost-Jeruzalem. De internationale gemeenschap weigert deze annexatie te erkennen. Inmiddels zorgen de Israëlische nederzettingen in Palestina al jaren voor onrust en geweld.

1975 - Annexatie van Oost-Timor door Indonesië

Timor werd aan het begin van de 16e eeuw gekoloniseerd door Portugal. De Nederlanders arriveerden tegen het einde van dezelfde eeuw in de Aziatische regio en heerste al snel over het huidige Indonesië. In 1859 werd in Lissabon besloten dat Oost-Timor in handen bleef van de Portugezen en dat Nederland de westelijke helft van het eiland kreeg. Na de Indonesische onafhankelijkheid na de Tweede Wereldoorlog deed Nederland ook afstand van West-Timor in 1950. Oost-Timor bleef echter in Portugees bezit. Portugal werd een democratie in 1974, na de Anjerrevolutie. Het nieuwe bestuur streefde ook naar dekolonisatie. Op Oost-Timor werden verkiezingen georganiseerd en het land werd onafhankelijk verklaard. Lang konden de inwoners niet van deze nieuwe situatie genieten. Een week nadat Portugal het land formeel had verlaten annexeerde Indonesië het eiland. In een bloedige guerrillastrijd vocht de inheemse bevolking tegen de nieuwe bezetter. De internationale gemeenschap erkende de annexatie niet, en voerde de druk op de autoriteiten op. Oost-Timor werd in 2002 een onafhankelijke natie.

1990 - Het Irak van Sadam Hoessein valt buurstaat Koeweit binnen

Op 2 augustus 1990 viel het Irakese leger in opdracht van Saddam Hoessein Koeweit binnen. Een dag voor de inval waren besprekingen tussen de twee landen over de omvang van de olieproductie van Koeweit mislukt. De troepen van Hoessein annexeerde Koeweit en benoemde het tot een provincie van Irak. De grenzen van beide landen werden gesloten en westerlingen mochten het gebied niet verlaten. De Veiligheidsraad van de VN stelde Irak een ultimatum voor de terugtrekking, daarnaast werden er economische sancties ingesteld. De annexatie leidde tot de Golfoorlog die duurde van 1990 tot 1991. De Verenigde Staten vormden met 34 andere landen een coalitie die Irak en Koeweit in 1991 binnenviel, nadat onderhandeling op niets waren uitgelopen. Op 27 februari werd Koeweit bevrijd.

2012 - Annexeren de Chinezen de maan?

De Amerikaan John Hickman schreef in 2012 het artikel ‘Red Moon Rising’ over de ruimteaspiraties van China. Naar aanleiding van de koppeling van de bemande capsule Shenzhou-9 aan het Chinese ruimtestation Tiangong (‘Hemelse Paleis’) vroeg de auteur zich af of China de maan zou willen annexeren. China heeft de VS en Rusland inmiddels bijgehaald op het gebied van de ruimtevaart en het land hoopt in 2025 te beschikken over een eigen maanbasis. Wellicht ligt de toekomst van de annexaties in de ruimte, India en Japan werken namelijk ook aan een ruimtevaartprogramma.

2014 - Rusland annexeert Oekraïne

De vraag is of er 230 jaar na de Russische inname van de Krim wederom een annexatie in deze regio op handen is. Poetin stelt dat geweld zijn laatste middel zal zijn, maar dat hij er wel alles aan doet om de Russen in Oekraïne te beschermen. De situatie in de Krim staat op scherp en de hele wereld is op zoek naar de oplossing.