Geschiedenis van de aso-woning

Afgelopen vrijdag kwam probleemfamilie Dimitrov voor de zoveelste keer in het nieuws: de Amsterdamse rechtbank heeft besloten ze uit hun zogenaamde ‘aso-woning’ te zetten, een containerwoning buiten de stad. Vervolgens deed RTL-Nieuws onderzoek naar deze ‘treiter-containers’ en ontdekte dat er tonnen tot miljoenen worden geïnvesteerd door gemeenten in deze woonvorm. Maar waar werden notoire overlastgevers als de Dimitrov’s weggestopt voor dit containerwoningen-initiatief?

De ‘woonschool’

De ‘aso-woning’ kent in Amsterdam al een lange geschiedenis. De SDAP – de voorloper van de PvdA – kwam namelijk al in de jaren twintig met een bijzonder project, genaamd de ‘woonschool’. Vanaf 1926 konden ‘onmaatschappelijken’ zoals verslaafden, wanbetalers, krotbewoners en probleemgezinnen terecht in Zeeburgerdorp of Asterdorp, twee grote, ommuurde complexen waar gezinnen onder streng toezicht van woningopzichteressen konden leren om deugdelijk te leven en fatsoenlijk te wonen. 

De huurprijs van een woning in het complex was ongeveer gelijk aan die van een eenvoudige arbeiderswoning. De 56 betonnen huisjes in Zeeburgerdorp waren zo gebouwd, dat de sociale controle optimaal was. Bewoners waarschuwden elkaar via klopsignalen op de muren als er een opzichteres in aantocht was, die bijvoorbeeld kwam controleren of de woning schoon en netjes was. De ‘dorpen’ hadden maar één toegangspoort waar strenge controle plaatsvond. Daarnaast hadden de complexen verschillende clublokalen, washokken en was er een badhuis. 

Beperkt succes 

Het project was geen groot succes. De door woonopzichteressen geselecteerde gezinnen uit verschillende wijken in Amsterdam, bedankten vaak na een oproep in één van de ‘woonscholen’ te komen wonen. Hierdoor stond de helft van de woningen leeg. Het doel van dit sociaal-pedagogische initiatief was om gezinnen binnen twee jaar klaar te stomen voor een ‘normaal’ leven in een normale woning. Deze termijn werd maar bij een kwart van de bewoners bereikt. De meesten bleven langer, of vertrokken uit eigen beweging eerder, terug naar de krotwoningen waar ze vandaan kwamen. Men kwam erachter dat het project misschien te stigmatiserend werkte.

Andere woonscholen 

Zeeburgerdorp werd in 1944 door de Duitsers gesloten, Asterdorp werd in de oorlog gebombardeerd en werd in de jaren vijftig afgebroken. Ook andere steden kenden soortgelijke ‘woonschool’ projecten. Ook daar met wisselend succes. De Zestienhovense Polder vlak buiten Rotterdam bijvoorbeeld, ontstond begin jaren zestig. Het dorpje bestond uit 120 woningen en tot en met eind jaren zeventig werd aan de ‘onaangepasten’ die er woonden huishoudelijke en opvoedkundige vaardigheden bijgebracht.

Containerwoningen Kampen

Sinds het begin van de jaren negentig investeert de gemeente Kampen in de zogenaamde aso-containerwoningen’’. Voor extreem asociale bewoners die niet meer kunnen functioneren in een normale woonbuurt, zijn er buiten de stad tien containers geplaatst, waar ze niemand tot last kunnen zijn. In tegenstelling tot de hiervoor beschreven woonscholen, heeft deze woonvorm niet als hoofddoel om de bewoners tot heropvoeding te dwingen, al wordt er vaak bij het betrekken van zo’n containerwoning een begeleidingsovereenkomst getekend.

Tegenwoordige ‘aso-woningen’

Verschillende gemeenten volgden dit voorbeeld uit Kampen, tegenwoordig hebben zeven gemeenten deze ‘aso-woningen’ en hebben nog eens dertien gemeenten vergevorderde plannen in die richting. Toch blijkt in de praktijk dat niet – zoals de politici ze graag noemen – aso-families de containerwoningen betrekken, maar vooral mannen tussen de 40 en 60 die dreigen dakloos te worden en overlast gevende zwervers.

Hierdoor worden eigenlijk tonnen tot miljoenen geïnvesteerd in een veredelde daklozenopvang, iets waar de klassieke woonschool, maar ook de aso-woning niet in beginsel op gericht zijn. De containerwoningen zijn voor families als de Dimitrov’s, al geeft het te denken als een dergelijke familie zelfs uit een aso-containerwoning wordt gezet. Misschien zou het strenge heropvoedingsbeleid van de wijlen woonschool enig vat hebben op deze ‘onmaatschappelijke’ familie.