De geschiedenis van de badkamer

In de Romeinse tijd waren in de grootste badhuizen sportfaciliteiten en bibliotheken te vinden. In hoeverre zo’n bibliotheek meer inhield dan een paar perkamentrollen voor de rijkere bezoekers is onzeker. Ook nu hebben veel mensen nog iets te lezen liggen in de badkamer. Van de eerste badkamer uit de Romeinse tijd tot de moderne badkamer heeft zich een grote verandering voltrokken wat betreft de gezamenlijkheid van het wassen.

Voor zover men zich waste in de vroege oudheid gebeurde dat vooral in rivieren, meren en met regenwater. Weinig mensen beschikten thuis over een eigen badkamer. Rondom waterbronnen ontstonden al snel ‘spa’-achtige voorzieningen waarbij ontspanning, beweging en sociale interactie gecombineerd werden. Zelfs degenen die luxueuze privé vertrekken bezaten, trokken dikwijls naar publieke baden om vrienden te ontmoeten en te sporten.

Romeinse thermae

De Romeinen namen de gewoonte om naar het badhuis te gaan van de Grieken over maar op een veel grotere schaal. Met hun aquaducten konden zij water makkelijker op grote schaal naar steden krijgen. Vooral gedurende het Principaat (27 v.Chr. – 284 n. Chr.) legden keizers enorme badcomplexen (thermae) aan. De baden van Caracalla bijvoorbeeld, boden ruimte aan 2500 mensen. Veel thermae bevatten hete, warme en koude baden en soms ook nog stoomruimtes, vergelijkbaar met hedendaagse sauna’s. Waar geen heetwaterbronnen waren, werd het water verwarmd en door een systeem van buizen naar de baden geleid.

Gezond of juist niet?

Hoewel badhuizen een belangrijke sociale functie hadden, en veel Romeinen er dagelijks heen gingen, was het positieve effect op de gezondheid twijfelachtig. Hoewel baden met enige regelmaat schoongemaakt werden, waren zij door de constante stroom zieke en vuile mensen en aangename temperaturen ook een broedplaats van bacteriën. Keizer Marcus Aurelius klaagde over de vuilheid van de baden en de schrijver Celsus waarschuwde vooral niet met een wond de thermae te betreden. Seneca woonde boven een badhuis en klaagde over geluidsoverlast.

Badkamers in de moderne tijd

De sociale functie van badhuizen was in de moderne tijd een stuk geringer – in ieder geval in de meeste westerse landen. Wel waren in veel steden en dorpen faciliteiten waar men zich kon wassen tegen een kleine vergoeding, maar dit hield vooral verband met het gebrek aan badkamers in arbeidershuizen. In Nederland waren badhuizen tot de jaren 70 populair. Daarna is het verzorgen van persoonlijke hygiëne vrijwel volledig overgenomen door de moderne badkamer in eigen huis. Spa’s en wellness-centra combineren ook nu nog sociale, sportieve en gezondheidselementen maar op veel beperktere schaal.