Geschiedenis van de Chinese staatscensuur

De medewerkers van de Chinese krant ‘Weekblad van het Zuiden’ zijn op 7 januari 2013 in staking gegaan. Die journalisten hopen dat hun protest zal leiden tot het ontslag van het provinciale hoofd van propaganda, die onlangs besloot een liberaal nieuwjaarsartikel van de krant te censureren. Censuur maakt al sinds de vroege oudheid onderdeel uit van de Chinese samenleving, maar bereikte pas een hoogtepunt onder het leiderschap van Mao Zedong.

Al eeuwen voor het begin van onze jaartelling begon de Chinese staat met het censureren van de maatschappij. Dit werd gezien als een eenvoudige methode om de continuïteit van het bestuur te handhaven en de orde in de samenleving te bewaren. Zo werd het in de Chinese samenleving al snel vanzelfsprekend dat gewone burgers geen kritiek mochten uiten op de bestuurders.

Confucius

Deze politieke traditie kwam onder meer voort uit de leer van de wijsgeer Confucius (551 v. Chr. - 479 v. Chr.), die in zijn werk De Gesprekken stelde: “Hij die geen enkel onderdeel uitmaakt van een bestuurlijk departement, heeft ook niets te maken met de plannen of verantwoordelijkheden van die administratie”. Toch mogen de geschriften van de wijsgeer niet volledig worden opgevat als een pleidooi voor de censuur, aangezien hij in hetzelfde werk eveneens stelt dat ‘het land tenonder zal gaan als de bevolking er volledig van wordt ontmoedigd de slechte woorden van een heerser tegen te spreken’.

Mao Zedong

Deze waarschuwende woorden van Confucius bleken echter niet besteed aan Mao Zedong, die China in 1949 omvormde tot een communistische staat met de oprichting van de Volksrepubliek China. Eén van de eerste maatregelen die hij nam was het aan banden leggen van de media. Volgens Mao had deze bedrijfstak in zijn ‘harmonieuze samenleving’ namelijk nog maar vier taken: het verspreiden van de ideologie van de Chinese Communistische Partij, het onderwijzen van de massa, het organiseren van de massa en het mobiliseren van de massa. Lange tijd werden de activiteiten van de Chinese media dan ook grotendeels gefinancierd uit overheidsfondsen, waardoor de staat de controle hield.

Tiananmen Square

Pas na de dood van Mao in 1976 kwam er een verandering in dit strenge beleid. Mao’s opvolger, Deng Xiaoping, probeerde het ideaal van de communistische staat namelijk te combineren met het vrijemarktdenken, met als gevolg dat ook de Chinese mediasector deels liberaliseerde. Even leek dit ook gepaard te gaan met meer mediavrijheid, maar toen dit resulteerde in een toename van de protesten werd deze ontwikkeling al snel stopgezet. Met name in de nasleep van de protesten op Tiananmen Square werd de Chinese media weer stevig aan banden gelegd, en mocht er bijvoorbeeld niet gerapporteerd worden over het hardhandige neerslaan van de protesten.

Staking

Ondanks de modernisering van China in de afgelopen jaren is hier nog steeds weinig verandering in gekomen, zoals vorige week bleek. Toen werd het nieuwjaarsartikel van het ‘Weekblad van het Zuiden’, waarin de krant opriep tot meer vrijheid in China, namelijk gecensureerd door het provinciale hoofd van propaganda. Hij besloot het bericht te laten vervangen door een lichtzinnig stukje over het feit dat Chinezen altijd het recht hadden om te dromen. Dit tot grote onvrede van de journalisten van het dagblad, die nu besloten hebben het werk neer te leggen.

Lees hier de open brief van de (voormalige) werknemers van de Southern Weekly aan de Chinese overheid (engelstalig).