Geschiedenis van de functie van vicevoorzitter Raad van State
De Zuid-Hollandse gedeputeerde Liesbeth Spies volgt Piet Hein Donner op als minister van Binnenlandse Zaken zodra die benoemd is tot vicepresident van de Raad van State. Formeel moet dit nog bekend gemaakt worden. De voorzitter van de Raad van State is de Koningin, maar de dagelijkse leiding ligt in de handen van de vicepresident. Deze functie bestaat sinds 1814.
De Raad van State adviseert regering en parlement over wetgeving en bestuur. Het is daarmee de hoogste algemene bestuursrechter. In 1814, bij de oprichting van het koninkrijk Holland, werd de Raad van State ingesteld als advieslichaam van de regering. De koning werd de voorzitter van deze raad en daarnaast werd een vicevoorzitter benoemd. De eerste twee vicepresidenten waren Gijsbert Karel van Hogendorp en baron Mollerus. Deze Oranjegezinde staatslieden speelden een belangrijke rol bij de totstandkoming van de grondwetten van 1814 en 1815.
King of the Council Koning Willem I (1815-1840) zat in het begin de Raad vaak zelf voor als ‘King in the Council’. De Raad gaf de adviezen rechtstreeks door aan de koning, maar naarmate de jaren vorderden was de koning steeds minder vaak aanwezig. Tussen 1829 en 1840 werd het voorzitterschap vaak waargenomen door kroonprins Willem II. Als ook hij niet aanwezig kon zijn, zat de vicevoorzitter de vergadering voor. Zo ook in de jaren 1840 tot 1842. Koning Willem II (1840-1849) bekleedde het voorzitterschap tijdens zijn bewind slechts sporadisch. In die periode was de conservatieve baron Van Doorn van Westkapelle vicepresident. Willem II maakte een uitzondering voor de vergadering in 1848 over de voorstellen tot de Grondwetsherziening, waarbij de Raad advies moest uitbrengen. Door de liberale omwenteling van 1948 verloor de baron echter zijn functie. Dit was de enige keer in de geschiedenis dat een vicepresident vanwege politieke redenen werd gedwongen zijn post naast zich neer te leggen. Maar ook het voorzitterschap van de koning werd met de Grondwetsherziening beperkt tot een ceremoniële taak.
Oudste lid van de vergadering
Na de Grondwetsherziening van 1848 was er veertien jaar lang geen vicevoorzitter. In deze periode zat het oudste lid van de Raad de vergaderingen voor. Pas toen de Wet op de Raad van State in 1862 tot stand kwam, werd er weer een vicepresident aangesteld. Het liberale kabinet-Thorbecke II (1862-1866) koos de antirevolutionaire Aeneas Mackay uit. Hij was Tweede Kamerlid en een vertrouweling van de koning. Daarnaast stond hij op goede voet met Thorbecke en werd door hem als ‘ideale intermediair’ beschouwd tussen koning en kabinet. De vicepresident is sinds de Grondwetsherziening één van de belangrijkste adviseurs van zowel de regering als de koning(in) en wordt daarom ook wel de 'onderkoning' van Nederland genoemd.
Vicepresident
Eén van de taken van de Raad van State is het uitoefenen van het koninklijk gezag zodra deze wegvalt. Dat was het geval van 1889 tot 1890 toen koning Willem III, die vanaf 1849 geregeerd had, niet langer in staat was het land te besturen en er nog geen regent was benoemd. Van Reenen nam in dat jaar het koninklijk gezag waar. Hieraan kwam een einde met de benoeming van koningin Emma. Koning Willem III had zelf echter nooit een vergadering van de raad voorgezeten. Koningin Wilhelmina (1890-1948), Juliana (1948-1980) en Beatrix (1980) deden dit, net als Willem II, bij bijzondere vergaderingen. Dit kwam sinds 1848 slechts elf keer voor.
Opvolgende vicepresidenten van 1876 tot aan 2012
Van Reenen (1876-1893) Van Panhuys (1893-1897) Schorer (1897-1903) Van Swinderen (1903-1911) Roël (1912-1914) Van Leeuwen (1914-1928) Van Lynden van Sandenburg (1928-1932) Beelaerts van Blockland (1932-1956) Rutgers (1956-1959) Beel (1959-1972) Ruppert (1973-1980) Scholten (1980-1997) Tjeenk Willink (1997-2012)
Donner als opvolger Al maanden wordt er gespeculeerd over de benoeming van Donner tot vicevoorzitter van de Raad van State. Donderdag meldden ingewijden dat de Zuid-Hollandse gedeputeerde Liesbeth Spies de opvolger is van Donner als minister van Binnenlandse Zaken zodra hij benoemd is tot vicepresident. Verwacht wordt dat vrijdag de beide benoemingen worden afgerond in de ministerraad. Minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie hield nog een sollicitatieprocedure, maar dat kon de schijn niet wegnemen dat al lang vaststond dat de post vergeven was. Vandaag de dag verwerkt de Raad van State ruim 13.000 rechtsverzoeken per jaar.
