Geschiedenis van het stropen en de ivoorhandel

In het weekend van 14 juni 2014 werd bekend dat stropers de grootste olifant ter wereld hebben gedood in Kenia. De olifant Satao behoorde tot de ´great tuskers´, een olifantensoort waarvan de slagtanden zo groot kunnen worden dat ze haast tot de grond reiken. De jacht op olifanten voor hun ivoor is een probleem dat al jaren de Afrikaanse olifantenpopulatie ernstig bedreigd.

Ivoorhandel

De ivoorhandel en de verandering in het landgebruik zijn de voornaamste redenen voor de enorme afname van de hoeveelheid olifanten in Afrika. In de afgelopen twee eeuwen heeft dit desastreuze gevolgen gehad voor de olifantenpopulatie. In 1800 waren er 26 miljoen olifanten, tegenwoordig slechts minder dan een miljoen. Sancties die worden opgelegd om de bedreigde olifant van uitsterven te redden worden omzeild door stropers en de ivoorhandel lijkt onverbiddelijk door te gaan.

Statussymbool

In de vroege twintigste eeuw werd het jagen op een olifant door rijke blanken in Afrika als een statussymbool gezien. Op de safari werd de olifant neergeschoten en potsierlijk op de foto gezet met de jager. De populariteit van het ivoor was inmiddels in de hele westerse wereld gegroeid. Van haarborstels, pianotoetsen tot aan poolballen; alles werd uit de ivoren slagtanden van de olifant gemaakt voor het welvarende westen. Er ontstond een ware ivoormanie. Ter illustratie van de hoeveelheid: in 1913 werd in de Verenigde Staten zo’n 200 ton aan ivoor geconsumeerd in allerlei artikelen. Tegen deze tijd was de populatie van de olifanten al afgenomen tot tien miljoen.

Azië als voornaamste consument

De handel in ivoor ging onveranderd door tot er in 1979 slechts 1,3 miljoen olifanten op het Afrikaanse continent over waren. De westerse wereld leek te beseffen dat de jacht consequenties had en dat de diersoort op deze manier uit zou sterven, maar tegen deze tijd nam de Aziatische vraag om ivoor juist toe. In Azië wordt ivoor niet alleen gebruikt voor gebruiksartikelen, men gelooft ook dat het ivoor een geneeskrachtige werking heeft.

In 1989 had dit als gevolg dat er slechts 600.000 Afrikaanse olifanten in leven waren. Overigens was de massale stroperij niet alleen gevaarlijk voor de olifanten, ook de rangers die de leefgebieden van de olifant beschermden werden zonder pardon vermoord wanneer zij de wegen van de stropers kruisten.

Richard Leaky en het verbod op ivoor

De dramatische gevolgen van de ivoorhandel maakte dat conservator Richard Leaky, directeur van de Keniaanse wildlife service, besloot actie te ondernemen. Hij wist dat het tijd was voor een statement om de wereld ervan te overtuigen dat het zo niet ging. Leaky overtuigde de Keniaanse president om in het openbaar de gehele verzameling van ivoren slagtanden die de overheid in zijn bezit had te verbranden. De stellingname dat zij niets aan ivoor hadden en er niets mee te maken wilden hebben ging de gehele wereld over. Binnen het jaar werd de ivoorhandel wereldwijd verboden. 

Nieuwe impuls stropen

Na Leaky’s dramatische besluit groeide de olifantenpopulatie tot aan 1999. Na deze tijd werden er, door druk van Afrikaanse en Aziatische landen, afspraken gemaakt over de gevallen waarin ivoor wel verkregen mocht worden. Dit zorgde ervoor dat er weer ruimte kwam voor stropers die een afzetmarkt zagen voor de slagtanden.

Stropen olifanten

Het grootste gedeelte van de gedode olifanten in de afgelopen twee eeuwen staat op de rekening van illegale stropers. Zo’n tachtig procent van de handel in ivoor werd op illegale wijze verkregen en verhandeld. Het stropen was en is lastig tegen te gaan door de organisatiegraad van de stropers en het gebruik van automatische wapens; de dieren en hun beschermers hebben hiertegen geen schijn van kans. Het doden van de dieren gebeurt enkel om de slagtanden, die lichamen van de olifanten blijven bebloed achter.  

Bescherming

De dood van de grote olifant Satao is één van de velen de laatste tijd. Natuurorganisaties maken zich hard voor een betere aanpak om het stropen tegen te gaan. In 2013 wordt het aantal gestroopte olifanten in Afrika op 20.000 geschat door een rapport van de Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora. Natuurbeschermers in de regio zeggen dat de aantallen in Kenia veel hoger zijn dan de schattingen.

Inmiddels is de waarde van ivoor op de illegale markt de prijs van goud overstegen door de toenemende zeldzaamheid van het materiaal. De dood van Satao wakkert de discussie over bescherming van bedreigde diersoorten weer aan, maar hij zal helaas zeker niet de laatste olifant zijn die gedood wordt voor zijn waardevolle slagtanden.