Geschiedenis van strijd tegen doodsoorzaken in Europa

Op 4 februari is het Wereldkankerdag. De organisatie wil met deze dag de kennis over de ziekte vergroten en verspreiden en wil tevens een einde maken aan de mythen rondom kanker. Jaarlijks overlijden wereldwijd inmiddels 8,2 miljoen mensen aan deze ziekte.

Ontwikkeling van kanker

Hoewel kanker wordt getypeerd als de welvaartsziekte van deze tijd, werd die 3000 jaar v. Chr. al getekend door Egyptische arts Imhotep. De ziekte werd namelijk in 1600 v. Chr. door de Egyptenaren voor het eerst beschreven op het Eberus-papyrus.

Pas in de 15e eeuw kregen artsen een beter begrip van de ziekte, al dachten de meeste mensen nog steeds dat kanker besmettelijk was. Deze gedachte kent een logische oorsprong. Diverse besmettelijke ziektes eisten in de middeleeuwen namelijk vele slachtoffers. Door de eeuwen heen heeft de mensheid steeds gestreden tegen de belangrijkste doodsoorzaak van het moment.

Geschiedenis van de meest dodelijke ziektes in Europa

Tussen 1346 en 1352 stierven naar schatting 25 miljoen mensen in Europa aan de pest, ook wel De Zwarte Dood genoemd. De ziekte werd gedragen door knaagdieren en was zeer besmettelijk. Meer dan vijftig procent van de mensen die de pest kreeg, overleed. Europa werd tot de 19e eeuw verschillende malen geteisterd door deze ziekte. Tijdens de epidemieën is er geen oplossing voor het probleem gevonden. Waarschijnlijk verdween de ziekte uit Europa door verbeterde hygiëne. In meerdere landen ter wereld komt de pest nog steeds voor. Tegenwoordig kan een uitbraak worden voorkomen door antibiotica.

De pokken bestaat al duizenden jaren en er wordt geschat dat één op de tien mensen de afgelopen drieduizend jaar is gestorven aan deze ziekte. In de 16e eeuw eiste de pokken een belangrijke rol op in het leven van de Europeanen, omdat toen veel mensen aan de pokken stierven. Tot de 18e eeuw was de ziekte de voornaamste doodsoorzaak van kinderen. Op 14 mei 1796 vaccineerde Edward Jenner voor het eerst een persoon succesvol tegen de pokken. In 1980 werd verklaard dat de wereld vrij is van pokken. De vaccinatieprogramma’s werden hierna stopgezet.

Ontwikkeling antibiotica

Tuberculose (tering) was rond 1650 de voornaamste doodsoorzaak. In 1882 ontdekte Robert Koch de bacterie die deze ziekte veroorzaakte, waardoor men ontdekte dat de ziekte besmettelijk is. Vanaf dit moment werden er in Europa sanatoria opgericht waar patiënten door middel van rust en frisse lucht konden genezen. Pas door de ontwikkeling van de antibiotica kon tuberculose vanaf 1940 effectief worden bestreden.

In de 19e eeuw waren tyfus en cholera tevens veelvoorkomende ziektes in Europa. Beide veroorzaakten duizenden dodelijke slachtoffers. De ziektes werden teruggedrongen doordat mensen een beter begrip kregen van het belang van hygiëne en schoon drinkwater.

De toekomst van kanker

De afgelopen eeuwen is de mensheid erin geslaagd om verschillende ziektes die veel slachtoffers opeisten te overwinnen. Er komen naast nieuwe genezingsmethoden echter ook steeds nieuwe ziektes bij. Vandaag de dag heeft kanker binnen de geneeskunde van de Westerse wereld de hoogste prioriteit. In Nederland stierven in 2009 voor het eerst meer mensen aan kanker, dan aan hart- en vaatziekten. Dit komt niet alleen door de toename van het aantal kankerpatiënten, want het aantal mensen dat overlijdt aan hart- en vaatziekten is de afgelopen vijftig jaar met vijftig procent afgenomen.

Deskundigen verwachten dat het aantal kankerpatiënten de komende jaren nog verder zal stijgen. Toch neemt ook het aantal patiënten dat de ziekte overleeft toe. In Nederland is 61 procent van de patiënten vijf jaar na de diagnose nog in leven. Binnen het kankeronderzoek worden grote stappen gezet omdat de oorsprong van kanker steeds verder in kaart wordt gebracht en de ziekte vaker in een vroeg stadium wordt ontdekt.