Grootste treinramp in Nederlandse geschiedenis

Zondag 1 december 2013 bleek een gevaarlijke dag op het Amerikaanse spoor: maar liefst twee aanrijdingen en zeven doden waren te betreuren in New Mexico en New York. Hoewel Nederland een van de veiligste spoorwegen van de wereld heeft, kent ons land ook zo zijn treinrampen. Op de mistige ochtend van 8 januari 1962 botsten bij Harmelen twee passagierstreinen op elkaar, met 93 doden en 54 gewonden tot gevolg.

Oorzaken

Rond kwart over negen in de ochtend vertrekt sneltrein 146 zes minuten te laat vanuit Utrecht. De stoptrein 464 vanuit Amsterdam naar Rotterdam krijgt hierdoor voorrang bij het spoorwegknooppunt Harmelen. De machinist van de vertraagde trein wordt met een geel sein gewaarschuwd om vaart te minderen als hij het knooppunt nadert. Hij ziet het sein echter volledig over het hoofd en rijdt met hoge snelheid richting de wissel.

Om 9:19 botsen de twee treinen frontaal op elkaar. Piet Dijkstra zit op het moment van het ongeluk in de sneltrein, en vertelt: “De eerste minuten na de botsing was er buiten niet veel te zien door de mist en de stofwolken. Nadat het stof was neergedaald bleek dat wij bovenop een enorme puinhoop lagen. Vlak voor ons raam lag een verwrongen treinstel met daartussen zeker drie lichamen.”

Actie bij de NS

Na het ongeluk heeft de NS een uitgebreid technisch onderzoek uitgevoerd. De enige oorzaak die gevonden werd, was dat de machinist van de sneltrein het gele sein heeft gemist. Kortom een menselijke fout dus.

De NS was in die tijd al bezig met het 'automatische treinbeïnvloedingssysteem' (ATB). Dit systeem waarschuwt de machinist als hij een sein mist, en kan in het uiterste geval zelfs de trein tot stilstand brengen. Na de ramp bij Harmelen werd het systeem versneld ingevoerd en op belangrijke punten in het spoorwegnet geïnstalleerd.

Monument

Op 8 januari 2012 onthulde Pieter van Vollenhoven een monument in Harmelen ter nagedachtenis aan de slachtoffers van deze ramp. Na vijftig jaar was er eindelijk erkenning voor de slachtoffers en nabestaanden. Door gesteggel binnen de gemeente is dit monument nooit eerder geplaatst.

Piet Dijkstra is blij met het monument voor deze “bijna vergeten ramp”, zoals hij het zelf omschrijft. De nuchtere Fries heeft geen trauma aan het ongeluk overgehouden; twee jaar na de ramp solliciteerde de toen twintigjarige Dijkstra voor een baan als machinist. "De laatste acht jaren voor mijn pensioen moesten wij ook naar Rotterdam rijden. Daarvoor werden we in Utrecht afgelost. Als ik dan langs Harmelen ging dacht ik natuurlijk wel even aan de ramp."

Veiligheid

Tegenwoordig kent Nederland een van de veiligste spoorwegen ter wereld. Sinds 1980 zijn tien mensen omgekomen bij treinongelukken. Ter vergelijking: alleen in 2012 vielen er al 650 doden in het verkeer.