Harry van der Putt: Eindhovense sigarenfabrikant

De Eindhovense sigarenfabrikant Harry van der Putt zat van 9 mei 1933 tot 1 juni 1939 voor de Rooms-Katholieke Staatspartij in de Tweede Kamer, het was de tijd van het Kamerlidmaatschap als deeltijdbaan.

'Aan Brabant getrouw totdat ik sterf'

Aan Brabant heb ik mijn hart verpand. Een lied uit 1921, bovenaan staat: Brabants volkslied. Woorden en melodie van K.L. Henri van der Putt en onderaan: De bruto-opbrengst is bestemd voor de TBC bestrijding in Noord-Brabant:

Uit fris-se ke-len schalt het lied
Aan Bra-bants volk ge-wijd
Dat vrij-heid won door ei-gen kracht
Na har-de ee-wen lan-ge strijd
Aan Bra-bant ’t ou-de land
Heb ik m’n hart ver-pand
Zo blijf ik aan der va-dren erf
Als kind ge-trouw tot-dat ik sterf.

 
Backbencher Van der Putt hield zich met industrie- zaken en handelspolitiek bezig. Hij verdiende een voetnoot in de parlementaire geschiedenis, toen hij in 1939 slaags raakte met NSB’ers Rost van Tonnin- gen en Woudenberg. Van der Putt en Rost ‘raakten elkaar aan’ volgens De Telegraaf van 1 maart 1939, waarna Woudenberg de Brabander hardhandig in zijn bankje terugduwde. Een Kamerbode sprong meteen bovenop de NSB’er.
 
Sigarenfabriek
Van der Putt was directeur van NV sigarenfabriek v/h firma Van der Putt en De Vlam. Hij was een prominent bestuurslid van de katholieke werkgeversorganisatie in het bisdom Den Bosch en speelde een belangrijke rol bij het organiseren van sociale zekerheidsregelingen (ziekengeld, pensioen, kindertoeslag). In de jaren dertig drong hij er bij de regering op aan fabrikanten te dwingen vrouwelijke werknemers door (duurdere!) mannelijke kostwinners te vervangen. Van der Putt had ook een sigarenfabriek in Neerpelt (België). Eind 1919 nam hij daar het initiatief om met andere fabrikanten een collectief looncontract met de christelijke vakbond af te sluiten.
 
Kabouterkoning
Op 1 juni 1939 werd hij burgemeester van Geldrop. De achtjarige Driesje van Agt was dolblij met de rol van kabouterkoning in het toneelstukje dat ter ere van de nieuwe burgervader werd opgevoerd. Anno 2008 kon oud-premier Van Agt zich nog flarden van Van der Putts Brabants Volkslied herinneren. ‘Dat werd bij ons op school gezongen. Nogal vals, al deed de broeder voor de klas nog zo zijn best.’
 

Firma van der Putt en de VlamSigarenfabrikanten, Eindhovenmet de Catharinakerk op deachtergrond.
De energieke Van der Putt was populair bij de bevolking. Tijdens de bezetting was hij streekleider van het burgemeestersverzet. Na de oorlog werd duidelijk dat hij achter de schermen ook belangrijk werk voor katholieke joden had verricht. In 1971 plaatste de staat Israël zijn naam op de Yad Vashem-erelijst. In de zomer van 1944 eisten de Duitsers dat burgemeesters mensen zouden aanwijzen om aan de kust- verdediging van Zeeland te gaan werken. Van der Putt suggereerde dat er in Geldrop genoeg NSB’ers voor dat werk rondliepen, zodat hij samen met zes collega’s uit omliggende gemeenten de instructie weigerde uit te voeren. Op 6 juli werd het hele gezelschap in Vught opgesloten.
 
Dodenmars
Kort daarop werden de geïnterneerden naar Sachsenhausen overgebracht. Van der Putt moest helpen bij het opstellen van overlijdensakten van gevangenen. Op 28 januari 1945 volgde evacuatie naar Bergen-Belsen. Van daaruit vertrok op 21 februari een dodenmars in de richting van Stettin. Harry van der Putt – op dat moment 57 jaar oud – maakte daarvan deel uit. Zijn lichaam is nooit teruggevonden. Er bestaan getuigenissen dat Van der Putt in 1946 nog in leven was, in een kamp achter het ijzeren gordijn.
 
Vanwege de Koude Oorlog is dat nooit tot op de bodem uitgezocht. Van de zeven Brabantse burgemeesters keerde er één terug. Uiteindelijk las de voorzitter van de Tweede Kamer op 16 oktober 1951 een brief voor van mevrouw Van der Putt, waarin zij mee- deelde dat – in verband met het lange wachten – moest worden aangenomen dat haar echtgenoot was overleden.
 
Mr. dr. J. van Merriënboer, Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, Radboud Universiteit.