Herkomst van 'tegen de lamp lopen'

Wanneer je ergens op betrapt bent, kun je zeggen dat je ‘tegen de lamp bent gelopen’. Deze uitdrukking wordt bijvoorbeeld gebruikt wanneer je door de politie gesnapt wordt. ‘Tegen de lamp lopen’ wordt al sinds het begin van de 20e eeuw gebruikt in het Nederlands.

Pijnlijke botsing

De herkomst van deze uitdrukking is niet helemaal zeker. Er bestaan namelijk twee verschillende theorieën over. De eerste is dat ‘tegen de lamp lopen’ een figuurlijke benaming van iets pijnlijks is. Lampen kunnen heet zijn, waardoor iemand die ze aanraakt zich brandt. Wanneer iemand er tegenaan loopt, doet hij zich pijn. Door de politie gesnapt worden is op een figuurlijke manier ook pijnlijk, dus hier zou de uitdrukking dan vandaan komen.

Alternatieve betekenis

Spreekwoorddeskundige F.A. Stoett heeft echter een andere verklaring voor de herkomst van deze uitdrukking. Hij meent dat we naar een hele andere betekenis van het woord ‘lamp’ moeten kijken.

Bargoens

De oorsprong van deze uitdrukking zou volgens Stoett liggen in het Bargoens, de geheime ‘dieventaal’ die in Nederland vooral door louche mensen gesproken werd in het begin van de 20e eeuw. In het Bargoens is ‘lamp’ namelijk een andere benaming voor agent. ‘Tegen de lamp lopen’ zou dus letterlijk betekenen dat je tegen een agent aanloopt.

Er bestaan in het Bargoens overigens nog veel andere synoniemen van agent. Er zijn er minstens zeventig bekend. Enkele opvallende voorbeelden zijn ‘poedel’ en ‘kip’. Volgens taalspecialist Ewoud Sanders zijn er zoveel verschillende synoniemen omdat ook de politie op de hoogte was van veel Bargoense termen. Om de politie toch een stap voor te blijven, zouden er daarom steeds nieuwe termen verzonnen zijn.

Tegen de lamp vliegen

Stoett vermeldt ook nog dat ‘tegen de lamp lopen’ vroeger gezegd werd wanneer iemand een ‘geheime ziekte opgelopen had’. Verder vermeldt hij nog dat naast ‘tegen de lamp lopen’ ook de uitdrukking ‘tegen de lamp vliegen’ bestond, die dezelfde betekenis had. Tegenwoordig wordt laatstgenoemde uitdrukking echter niet meer gebruikt in het Nederlands.