Het ‘Geheim van Meymac’: Franse verzetsstrijders executeerden Duitse krijgsgevangenen
Sinds de Tweede Wereldoorlog droeg de Franse voormalige verzetsstrijder Edmond Réveil een geheim met zich mee: de executie van tientallen Duitse soldaten en een Franse collaborateur. In augustus 2023, bijna tachtig jaar later, worden opgravingen gedaan op de plaats van het massagraf in Frankrijk en moet er een einde komen aan het ‘Geheim van Meymac’. De executie is een voorbeeld van het Franse verzet dat na D-Day in centraal-Frankrijk het heft in eigen handen nam en zelf een oorlog begon tegen de Duitsers.
Réveil biechtte voor de media de buitengerechtelijke executie op en ging daarmee de wereld over. De 98-jarige Fransman deed midden mei 2023 zijn verhaal bij de lokale krant La Montagne en de regionale omroep France 3. Hij vertelde dat hij tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog ooggetuige was van de executie van 47 soldaten en een Franse vrouw die met hen zou hebben samengewerkt.
Communistische verzetsgroep FTP
De Fransman maakte deel uit van de communistische verzetsgroep Francs-tireurs et partisans français (FTP, vertaald: Franse vrijschutters en partizanen), een gewapende verzetsorganisatie. FTP werd eind 1941 opgericht door leiders van de Franse Communistische Partij. Dat gebeurde naar aanleiding van het verbreken van het Molotov-Ribbentroppact en de invasie van de Sovjet-Unie door Duitsland op 22 juni 1941.
De FTP begon met jonge communistische en strijdlustige vrijwilligers uit de regio Parijs. Zij werden gerekruteerd als lid van de ‘Organisation Spéciale’ om groepen te vormen die ook bekend stonden als de ‘Bataillons de la Jeunesse’, jongerenbataljons. Tegelijkertijd begon ene Eugène Hénaff, een uit gevangenschap ontsnapte vakbondsman, ook een groep vrijwilligers te rekruteren. Beide groepen werden samengevoegd en werden na verloop van tijd FTP genoemd.
De onmisbare inzet van het Franse verzet
In de periode tussen 1941 en 1944 waren verzetsstrijders in Frankrijk actief. Het verzet werd versterkt door jongemannen die weigerden in Duitsland te werken. Ze zochten onderduikadressen op het platteland waar ze zich aansloten bij verzetsgroepen. Hun belangrijkste taak: zoveel mogelijk Duitse verbindingen onbruikbaar maken. Telefoonkabels werden doorgesneden, bruggen opgeblazen, treinen ontspoord en kaartsystemen verwoest. Het waren ware guerrillastrijders en werden maquisards genoemd, verwijzend naar een gebied met dicht struikgewas. Maquis werd de verzamelnaam voor guerrillagroeperingen op het Franse platteland.
Voor D-day had de Maquis een belangrijke rol en het verzet werd actief ingezet bij de voorbereidingen voor D-Day. In de maanden voorafgaand aan de geallieerde kustlanding hadden zij inlichtingen verzameld over de Duitse troepensterkte langs het water. Een van die verzetsgroepen die hierbij betrokken was, was Résistance Fer die uit Franse spoorwegwerkers bestond. Zij lieten treinen ontsporen, Duitse troepentransporten de verkeerde kant op rijden en noteerden het aantal treinen dat nodig was om een divisie naar Normandië te transporteren. Door dat laatste konden de geallieerden goede inschattingen maken van de omvang van de Duitse versterkingen. De bezigheden van het Franse verzet droegen bij aan de opmars van de geallieerden en de bevrijding van Frankrijk. De geallieerde opperbevelhebber Eisenhouwer zei na de oorlog dat de hulp van het Franse verzet vergelijkbaar was met de inzet van vijftien pantserdivisies.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Bloedbad bij Oradour-sur-Glane
Vanaf D-day vielen vele maquisards verspreid door heel Frankrijk Duitse troepen aan die op weg waren naar het invasiefront. Zo ook bij een afdeling van de verzetsgroep FTP in het midden van het land. Een dertigtal leden nam op 6 juni 1944 het heft in eigen hand door vijftig à zestig Wehrmacht-soldaten te overmeesteren in het plaatsje Tulle in midden-Frankrijk. Dat leidde tot een complete revolte tegen de Duitsers in het dorpje en dat bleef niet onopgemerkt. De SS-tankdivisie Das Reich greep in en rukte op naar Tulle en het naburige plaatsje Oradour-sur-Glane. Hoewel de verzetsstrijders alweer waren vertrokken, vermoordden de SS’ers uit wraak 99 gevangenen in Tulle en 642 inwoners van Oradour. Het bloedbad in laatstgenoemde plaats zorgde ervoor dat het dorp nooit werd herbouwd opdat deze herinnering niet zou vervagen. Helaas was Oradour geen incident, want in de maanden na D-day kwamen duizenden Fransen om het leven door Duitse wraakoefeningen.
De buitengerechtelijke executie
Samen met een klein groepje bracht Réveil de Duitse krijgsgevangenen naar het oosten, maar dat ging niet zonder slag of stoot. Erg goed was er niet over nagedacht. De verzetsstrijders hadden te weinig voedsel en manschappen om de Wehrmacht-soldaten te kunnen bewaken. Toen kwam van hogerhand een bevel: “We kregen orders om hen dood te schieten.” Hoewel enkele leden het bevel weigerden, waaronder Réveil, werd het toch uitgevoerd. De krijgsgevangenen werden het bos ingestuurd waar ze op hun einde wachtten. Het stuk bos bij het kleine stadje Meymac in het midden van Frankrijk werd plotsklap een massagraf.
"Het was een verschrikkelijk warme dag. We lieten ze hun eigen graf graven. Ze werden gedood en we goten ongebluste kalk over ze uit. Ik herinner me dat het naar bloed rook. We hebben er nooit meer over gesproken", zei Réveil die destijds als 18-jarige koerier onderdeel uitmaakte van de verzetsgroep. Hij stond bekend onder de codenaam Papillon, wat ‘vlinder’ betekent. Over deze afschuwelijke gebeurtenis werd niet gesproken, het verhaal ging de doofpot in. Ook al wist iedereen het onder de lokale bevolking, erover spreken was not done.
Het stilzwijgen eindelijk verbroken
Toch hield Réveil dit niet langer vol. Als laatst overgebleven getuige van de executie besloot hij de stilte te doorbreken door zijn verhaal te vertellen tijdens een lokale bijeenkomst voor veteranen. Later deed hij dat ook voor de Franse media. ‘We schaamden ons. We wisten dat je krijgsgevangenen niet mag doden,’ zegt hij in de Franse krant La Vie Corrézienne.
Opgravingen van stoffelijke overschotten
Door de coronapandemie konden de lokale autoriteiten voor een lange tijd geen actie ondernemen, maar dit jaar zijn de opgravingen alsnog van start gegaan. Terreinafwijkingen worden met behulp van het nieuwe georadar opgespoord. Het geschatte zoekgebied heeft een oppervlakte van 3000 m2. Réveil: “De lichamen zullen worden teruggegeven aan de families. Ik ben blij dat de misdaad vandaag niet langer een geheim is.”
De Franse Rijksdienst voor Veteranen en Oorlogsslachtoffers (ONaCVG) werkt samen met de Duitse Oorlogsgravencommissie en zal toezien op het terugkeren van de lichamen naar de families. Als de 46 Duitse soldaten worden gevonden, zullen ze worden onderzocht in het antropologisch instituut in Marseille. Aan de hand van botten, haar en uniformen wordt de identiteit van de slachtoffers achterhaald. De Duitse Oorlogsgravencommissie zal dan contact opnemen met de families die de keuze hebben om de stoffelijke resten te laten terugkeren naar Duitsland of ze te laten begraven op een Duitse militaire begraafplaats in Frankrijk.
