Het grootste schilderij van Rembrandt weer in Nederland

Het schilderij 'De samenzwering van de Bataven onder Claudius Civilis' is vanaf 21 maart 2014 tijdelijk weer in Nederland. Dit doek dat tussen 1661 en 1662 werd gemaakt door grootmeester Rembrandt van Rijn, was ooit 5,5 meter breed.

De samenzwering van de Bataven onder Claudius Civilis

Het doek van Rembrandt is gebaseerd op een verhaal uit de Oudheid. Gaius Julius Civilis, geboren in 25 na Christus, sterfdatum onbekend, leidde een opstand van de Bataven tegen de Romeinen in 69 en 70 na Christus. Civilis’ broer was door keizer Nero geëxecuteerd op verdenking van verraad en hoewel Cilvilis zelf werd vrijgesproken, was hij uit op wraak.

In Rome was een crisis ontstaan vanwege de troonopvolging. Civilis zag zijn kans schoon en wist de Bataven achter zich te scharen. In onder meer Arnhem en Nijmegen vochten de Bataven met succes tegen de Romeinen. Onder leiding van Civilis waren de Bataven de machtigste stam van Noordwest-Europa. De Romeinen trokken echter in het jaar 70 in grote aantallen naar het noorden en wisten dit keer met gemak de Bataafse gebieden te heroveren. Uiteindelijk gaf Civilis zich over aan de Romeinen.

Deze opstand wordt beschreven in de Historiae van de Romeinse geschiedschrijver Tacitus. Omdat dit de enige bron is over de opstand bestaat er enige onduidelijkheid over de naam van Gaius Julius Civilis: hij wordt dikwijls als Claudius aangeduid, zo ook door Rembrandt, maar dit was waarschijnlijk niet zijn naam.

Grootste schilderij van Rembrandt

Met de komst van het humanisme werd de belangstelling voor verhalen uit de Oudheid opnieuw gewekt. Bovendien was er een algehele nieuwe belangstelling voor geschiedenis en de Bataven waren tenslotte de voorvaderen van de inwoners van de Republiek. Hierdoor kreeg Rembrandt in 1661 de opdracht van het Amsterdamse stadsbestuur om het doek ‘De samenzwering van de Bataven onder Claudius Civilis’ te schilderen. Het stadhuis, het Paleis op de Dam, werd het onderkomen van het doek.

De stadsbestuurders waren niet tevreden met het resultaat. Zij hoopten op een heroïsche afbeelding van de voorvaderen van de Republiek, maar in plaats daarvan werd Claudius afgebeeld als een zwakke oude man. Het schilderij werd verwijderd uit het stadhuis, al is het niet duidelijk of dit door de bezwaren van het bestuur kwam.

Het doek, dat soms wordt aangeduid als ‘Het eedverbond der Batavieren’ of kortweg ‘Claudius Civilis’, kwam weer in de handen van de grootmeester terecht. Het schilderij was echter moeilijk te verkopen door het formaat – oorspronkelijk 5,5 meter breed - en dus besloot Rembrandt een stuk eraf te snijden. Nu is het doek nog ‘maar’ ruim 3 meter breed en is ‘de Nachtwacht’ tegenwoordig het grootste schilderij van Rembrandt.

Doek van Rembrandt in Zweden

In de achttiende eeuw werd het schilderij naar Zweden verscheept en tegenwoordig is het in handen van de Koninklijke Zweedse Academie voor Schone Kunsten. Sinds het doek in Zweden is heeft deze het land slechts tweemaal verlaten, waarvan de laatste keer alweer in 1969 was. Vanaf 21 maart is dit van oorsprong grootste werk van Rembrandt te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam.