Het moeizame succesverhaal van Marvel

Iron Man, the Hulk, Spider-Man, Captain America: wie kent ze niet? Het wereldwijde succes van de superhelden van Marvel is zo groot dat zelfs Disneyland Parijs een speciaal deel van hun pretpark rondom deze helden gaat bouwen. Dat hadden de oprichters van de stripboekenuitgeverij in 1939 niet durven dromen.

‘Gouden eeuw’ van de stripboekenindustrie

De voorloper van Marvel Comics werd opgericht tijdens de ‘gouden eeuw’ (1938 - begin jaren ’50) van de stripboekenindustrie. Tijdens de Grote Depressie en de oorlogsjaren werd de verkoop van stripboeken enorm succesvol in de Verenigde Staten en groeide het uit tot een nieuwe vorm van massacultuur. Het superheldengenre was zeer populair, vooral onder kinderen. In 1939 richtte de Amerikaan Martin Goodman in 1939 de voorloper van Marvel Comics op: Timely Comics. In Timely’s eerste stripboek - Marvel Comics no.1 (oktober 1939) -  deden superheldpersonages 'Human Torch' en 'Namor the Sub-Mariner' hun intrede. Vooral bekend is het derde sleutelpersonage uit het Timely-tijdperk: 'Captain America'.

Niet geschikt voor kinderen

Begin jaren ‘50 nam de populariteit rondom superhelden af door een toenemende bezorgdheid over de invloed van strips op kinderen. Ouderorganisaties, kerkgroepen en psychoanalisten riepen op tot de afwijzing van gewelddadige en “moreel verwerpelijke” stripboeken. In 1954 werd de Comics Code ingevoerd: een aantal richtlijnen waaraan stripverhalen moesten voldoen om geschikt te zijn voor kinderen. Superheldenstripboeken vielen vaak niet onder dit keurmerk, waardoor het genre een groot deel van zijn publiek verloor.

Superhelden niet meer populair

De controversie rondom de stripverhalen leidde tot desastreuze resultaten voor de stripboekenindustrie. De Gouden Eeuw liep tot een einde en veel stripboekenuitgeverijen moesten hun deuren sluiten. Timely stopte in 1950 met het publiceren van superheldenstrips en besloot zich te focussen op andere genres: western, horror en sciencefiction. De uitgeverij – sinds 1951 Atlas Magazines - deed rond 1953 wel een poging om superhelden te herintroduceren, maar het grote publiek had geen interesse meer.

De ‘Zilveren Eeuw’

In 1934 werd de eeuwige concurrent van Marvel, DC Comics, opgericht. Dankzij personages als Batman, Superman, The Flash en Green Lantern zorgde DC in de jaren ‘50 voor een heropleving van het superheldengenre. In deze tweede bloeiperiode van de stripboekenindustrie - die de geschiedenisboeken in is gegaan als de “Zilveren Eeuw” - begint de geschiedenis van het moderne Marvel. Begin 1960 werd Atlas Magazines namelijk omgedoopt tot Marvel Comics.

Om zich te onderscheiden van het succesvolle DC, introduceerde Marvel in 1961 een nieuwe trend: de Marvel Universe. Onder leiding van schrijvers en tekenaars als Stan Lee, Jack Kirby en Steve Ditko introduceerde Marvel een fictief universum waarin meerdere strips zich tegelijkertijd afspeelden. De personages van Marvel stonden dus niet langer op zich: zij werden gezamenlijk inwoners van de gedeelde Marvel Universe.

The Fantastic Four (1961) was de eerste superheldenstrip die zich afspeelde in deze wereld. De leden van dit team bestonden uit realistische personages die niet alleen bezig waren met het bestrijden van misdaad, maar ook worstelden met alledaagse problemen. Het gebruik van menselijke personages maakten de strips aantrekkelijker voor volwassen lezers.

De succesvolle trend werd doorgezet bij andere superheldenpersonages. Zo werd de scholier Peter Parker – het alter ego van Spider-Man – niet alleen geconfronteerd met kwaadaardige boeven maar ook met relatieproblemen en de zorg voor zijn tante. In 1971 schreef Stan Lee een Spider-Manverhaal waarin lezers gewaarschuwd werden voor de gevaren van drugsgebruik. Omdat deze strip met lof werd ontvangen, waren autoriteiten genoodzaakt de Comic Code in 1954 te versoepelen.

Bankroet

Halverwege jaren ‘90 stortte de stripboekenindustrie in; Marvel kwam opnieuw voor zware tijden te staan. In 1996 werd de uitgeverij bankroet verklaard. Het bedrijf werd hierdoor gedwongen een aantal rechten voor het gebruik van iconische superhelden te verkopen. Zo raakte Marvel op deze wijze de filmrechten voor The Fantastic Four en de X-Men kwijt aan 21st Century Fox.

 In 1997 herrees de stripboekenuitgeverij als Marvel Enterprises uit de as. Het hervormde bedrijf wist zich aan het begin van de 21e eeuw uit het faillissement te redden door meer diversiteit aan te brengen in hun producten. Zo verschenen er talloze video games, merchandise producten en films die gekoppeld waren aan Marvels personages. Dit succes zorgde er voor dat de Walt Disney Company in 2009 besloot om Marvel over te nemen voor het bedrag van vier miljard dollar.

Sindsdien is Marvel vooral succesvol gebleken met de vele stripverfilmingen die het bedrijf heeft ontwikkeld. Net als in de strips spelen deze films zich af in een gedeeld universum: de Marvel Cinematic Universe (MCU). De populariteit van deze films is in de afgelopen tien jaar enorm gebleken. Zo hebben de verschillende MCU-films sinds 2008 meer dan 22 miljard dollar in het laadje gebracht, en is Avengers: Endgame sinds 2019 de film met de hoogste omzet aller tijden. Onder leiding van producent Kevin Feige, tevens de directeur van Marvels filmtak, is de MCU dan ook uitgegroeid tot de meest lucratieve filmfranchise in de entertainmentgeschiedenis.

Het (moeizame) succesverhaal van Marvel

De 80-jarige geschiedenis van Marvel wordt aldus gekenmerkt door diepe dalen, hoge pieken, en veel superhelden. Alhoewel het bedrijf in het verleden op de rand van de afgrond heeft gestaan, is Marvel door het ongekende succes van de MCU uitgegroeid tot een van de meest winstgevende bedrijven in de moderne entertainmentindustrie. Marvel is, met andere woorden, inderdaad uitgegroeid tot een bedrijf waarvan de oprichters van Timely Comics in 1939 alleen maar konden dromen.

bronnen

• Encyclopedia Britannica: Marvel Comics
• Washingtonpost.com: Heroic history of Marvel Comics
• nu.nl: Superhelden Marvel krijgen eigen plek in drie attractieparken Disney
• Genter, Robert (2007) "With Great Power Comes Great Responsibility': Cold War Culture and the Birth of Marvel Comics". The Journal of Popular Culture. 40 (6).
• The Numbers. "Box Office History for Marvel Cinematic Universe Movies."

afbeelding

• Spider-Man zoals afgebeeld op een Marvel tentoonstelling. Bron: Sheba_Also 43,000 photos [CC BY-SA 2.0] via Wikimedia.
• Poster van Captain America tv-serie (1944). Bron: Republic Pictures [Public domain], via Wikimedia Commons.
• Logo van Marvel Studios. Bron - The Conmunity -  Pop Culture Geek from Los Angeles, CA, USA [CC BY 2.0] via Wikimedia.
• MCU-producent Kevin Feige in 2019. Bron - Gage Skidmore from Peoria, AZ, United States of America [CC BY-SA 2.0] via Wikimedia.