Het Nederlandse handelsmonopolie in Japan

19 april 1600 – Onder leiding van Jacob Quaeckernaeck bereikt het eerste Nederlandse schip Japan. Van de vloot van vijf schepen dat twee jaar eerder uit Rotterdam vertrok, is Quackernaecks schip De Liefde het enige schip dat in Japan aanmeert. Deze gebeurtenis is het begin van een unieke handelsrelatie tussen Nederland en Japan, waarin Nederland twee eeuwen lang als enige Westerse land met Japan handel drijft. 

Door: Shanice Palmer

De vloot van de Rotterdamse Compagnie

In 1543 waren Portugezen de eerste ‘Westerlingen’ die in Japan arriveerden . Zij kwamen voornamelijk om handel te drijven, maar ook om de Japanners tot het christendom te bekeren. In 1598 besloot een Nederlandse handelscompagnie, de Rotterdamse Compagnie, een vloot van vijf schepen naar het Oosten te zenden. Aanvankelijk leek de missie compleet te mislukken. Een schip dreef af, een ander werd veroverd en de derde keerde terug naar huis. De twee overgebleven schepen zetten koers richting Japan, maar alleen De Liefde redde het. Twee jaar na vertrek arriveerde De Liefde zwaar gehavend in Japan en nog maar een vierde van de bemanning zette voet aan wal.

De opbouw van handelscontacten

In 1600 waren de Japanners verwikkeld in een machtsstrijd. Hierbij hadden de Nederlanders steun betuigd aan TokugawaIeyasu, die de strijd uiteindelijk won. . Zodoende waren ze in een gunstige positie wat handelscontacten betrof. Deze contacten werden intensiever in de jaren die volgden en dit resulteerde in een vaste handelspost voor de Nederlanders in de haven van Hirado. Vanuit daar mochten ze factorijen opzetten, handel drijven en werden ze voor een groot deel vrijgelaten. De handelspost bloeide op en deze situatie zette zich voort tot 1641, waarna Japans isolationisme de boventoon ging voeren.

Japans isolationisme: van Hirado naar Dejima

Na 1641 verslechterde de handelsrelatie, maar bleef nog wel in stand. Vanaf 1612 ging Japan zich in toenemende mate isoleren. De voornaamste reden hiervoor was de angst dat de Portugezen en Spanjaarden Japan probeerden te koloniseren door middel van hun missioneringsbeleid. In 1624 werdende Spanjaarden daarom compleet verbannen. In 1636 mochten de Portugezen alleen nog maar op het kunstmatig aangelegde eilandDejima handelen. Ondanks het feit dat de Nederlanders hun geloof niet hadden opgedrongen aan de Japanners moesten ook zij eraan geloven; de handelsnederzetting op Hirado werd vernietigd en de Nederlanders verplaatsten zich ook naar Dejima in 1641.

Een Nederlands handelsmonopolie op Dejima

In 1639 kwam er een handelsverbod tegen Portugal en werden de Portugezen verbannen. Het gevolg hiervan was dat China en Nederland nog maar de enige twee landen waren die met Japan mochten handelen. De Nederlandse monopoliepositie bleef nog ruim twee eeuwen in stand tot halverwege de 19e eeuw: toen bleek dat de isolatiepolitiek van Japan niet meer te handhaven was en werd het eiland opengesteld. De aanvankelijk mislukte missie van de Rotterdamse Compagnie leidde dus uiteindelijk tot een groot succes waarin Nederland twee eeuwen lang een uniek handelsmonopolie had in Japan.