Het verdrag van Koningsbergen

Op 17 januari 1656 werd in Koningsbergen een verdrag gesloten dat een nieuwe episode van een langslepend conflict inluidde. Het verdrag van Koningsbergen moest de Zweedse positie in Polen verstevigen tijdens de Noordse Oorlog van 1655 tot 1660.

De Noordse Oorlog van 1655-1660

Halverwege de zeventiende eeuw was het onrustig rond de Oostzee. In het eens zo machtige rijk van Polen-Litouwen was een opstand van kozakken uitgebroken. Russische troepen mengden zich in het conflict en veroverden steeds grotere stukken land. Die opmars van Rusland zorgde voor ongerustheid aan de andere kant van de Oostzee.  Rusland was de aartsvijand van Zweden en de Zweedse koning Carl X Gustaf zat niet te wachten op een groeiende invloed van Rusland rond de Baltische Zee. Tegelijkertijd waren de Zweden en de Polen verwikkeld in een conflict over de opvolging van de Poolse koning. In 1655 stuurde Carl X Gustaf zijn soldaten naar Polen. De Zweden liepen de Polen volledig onder de voet.

De Polen vechten terug

Het Poolse verzet was echter nog niet gebroken. De  protestantse Zweedse soldaten gingen zich te buiten aan plunderingen van katholieke Poolse kerken en kloosters. Dat wekte de woede van zowel het gewone volk, en de adel op. Overal in het land ontstonden kleine verzetshaarden. De Polen gingen grote veldslagen uit de weg, maar lokten kleinere groepen Zweden in hinderlagen en overvielen kleinere garnizoenen. Dat had succes. Langzaam werden de Zweden weer teruggedrongen.

Het verdrag van Koningsbergen

In 1656 sloot de keurvorst van Brandenburg een verdrag met de Zweden. Als de Zweden hem als hertog van Pruisen zouden erkennen, zou de keurvorst zijn alliantie met de Polen opzeggen en zich bij het Zweedse kamp voegen. De Zweden gingen akkoord. Met de Brandenburgse bondgenoot wisten de Zweedse troepen een aantal verloren gebieden weer terug te veroveren. Zweedse troepen bezetten Warschau in de zomer van datzelfde jaar.

De Zweden worden teruggedrongen

De nieuwe Zweedse opmars veroorzaakte echter een felle tegenreactie. Andere Europese mogendheden begonnen zich met het conflict te bemoeien. De Russen vielen de Zweden aan en sloten vrede met Polen-Litouwen om aan de zijde van dat land een oorlog tegen Zweden te beginnen. Aan de andere kant van de Oostzee vielen de Denen de Zweden aan. De Republiek der Verenigde Nederlanden stuurde daarnaast een vloot naar de Oostzee om ervoor te zorgen dat de Zweden de haven van Danzig niet meer blokkeerden. De Zweden moesten zich terugtrekken. Toch zouden de conflicten rond de Oostzee nog tot in de 18e eeuw tot bloedvergieten leiden.