Historische wetenswaardigheden over de pauselijke audiënties

Paus Benedictus XVI heeft op 27 februari 2013 zijn laatste generale audiëntie op het Sint Pietersplein gehouden. Er wordt nu al gesproken van een historische gebeurtenis, aangezien het voor het eerst in bijna zeven eeuwen was dat een paus bij deze gelegenheid de mogelijkheid had om terug te blikken op zijn eigen pontificaat. De pauselijke audiënties zijn al eeuwen lang omgeven van opmerkelijke gebeurtenissen en gebruiken.

In principe valt iedere officiële ontmoeting met de paus onder de noemer ‘pauselijke audiëntie’. In de praktijk vallen er echter verschillende soorten audiënties te onderscheiden. De grootste van deze aangelegenheden is de generale audiëntie, waarbij de Paus iedere woensdagochtend een grote groep gelovigen ontvangt op het Sint Pietersplein. Daarnaast bestaan er ook nog de staatsaudiëntie, waarbij de paus een staatshoofd ontmoet, en het ad limina, als een bisschop officieel rapport uit komt brengen aan de paus. Deze laatste audiëntievorm werd verplicht gesteld door Paus Sixtus V in 1585 in de bul Romanus Pontifex.

Dresscode

In de loop der eeuwen werd er een strenge dresscode opgesteld rondom een persoonlijke ontmoeting met de Paus. Zo waren mannelijke bezoekers vanaf de 19e eeuw verplicht om in een rokkostuum of jacquet te verschijnen, aangezien dat het chiqueste was wat een man kon dragen. Van hun vrouwelijke tegenhangers werd verwacht dat zij zich in een zwarte jurk zouden hullen, inclusief een eveneens zwarte sluier.Op deze regel was echter wel één uitzondering, het zogeheten privilège du blanc (voorrecht van het wit). Dit privilege was uitsluitend voorbehouden aan katholieke koninginnen en hield in dat zij, net als de paus, in het wit mochten verschijnen. Deze kledingregels zijn eeuwenlang streng gehandhaafd, maar in 1980 maakte het Vaticaan bekend dat de dresscode inmiddels optioneel is.

Gedragsregels

Een historische vorm van etiquette die vandaag de dag nog wel in stand wordt gehouden omtrent pauselijke audiënties zijn de specifieke gedragsregels. Zo mag een bezoeker niet als eerste het woord nemen, maar moet hij wachten tot de paus hem aanspreekt. Daarnaast is het eveneens niet toegestaan om de kerkvorst aan te raken, hem te persoonlijke vragen te stellen of hem te veel te prijzen. Dit laatste komt voort uit de redenering dat de Paus beoordeeld wordt door god, niet door zijn bezoekers. Wel is het acceptabel om de leider van de katholieke kerk een cadeautje te geven tijdens de audiëntie. Zo kreeg paus Paulus VI (1963-1978) ooit een kratje sinaasappelen cadeau na een ontbijt met de Spaanse priester Josemaría Escrivá.

Opmerkelijke audienties

In de loop der eeuwen zijn de pauselijke audiënties ook gekenmerkt door een aantal opmerkelijke gebeurtenissen. Zo had paus Pius X (1903-1914) de gewoonte om zijn generale audiënties te houden in het bij zijn van een aantal kleine kinderen. Volgens de overlevering vond er tijdens één van dergelijke ontmoetingen een klein wonder plaats. Pius X nam toen een verlamd kind in zijn handen, maar vlak na de aanraking van de paus wurmde het jongetje zich los en rende weg.

Een andere bijzondere audiëntie vond plaats in 1944, toen geallieerde troepen een bezoek brachten aan het onlangs bevrijdde Rome. De Britse soldaat Tom Canning werd terwijl hij knielde aangesproken door paus Pius XII met de vraag ‘Ben je Engels of Amerikaans?’, waarop hij trots opstond, boven de paus uit torende en antwoordde ‘Nee, ik ben Schots!’. Volgens Canning reageerde Pius daarop met “een bleke glimlach, alsof hij wilde zeggen: hier ben ik, bezig met het verspreiden van nederigheid in de wereld, maar Schotland wil niet luisteren’.

Benedictus XVI

Vermoedelijk gaat de laatste audiëntie van paus Benedictus XVI ook de boeken in als een historische gebeurtenis, aangezien hij hierbij in staat was om terug te blikken op zijn eigen pontificaat. De paus koos hiervoor overigens een aantal opmerkelijke bewoordingen. Zo beschreef hij zijn functie als een ‘zware last’ en sprak hij over moeilijke tijden met ‘turbulente zeeën en zware winden’ waarin het soms ‘leek alsof God sliep’.