Hoe werd Nieuw-Zeeland onafhankelijk?

Lange tijd was Nieuw-Zeeland, ontdekt door een Nederlander, een kolonie van Groot-Brittannië. Sinds dertig jaar is het land helemaal onafhankelijk, maar hoe ging dit proces?

Eerste mensen in Nieuw Zeeland

Er zijn nog niet zo lang mensen in Nieuw-Zeeland. Wanneer de eerste zeevaarders uit Polynesië voet aan land zetten, is onduidelijk. Het lijkt erop dat dit pas rond de dertiende eeuw van onze jaartelling gebeurde. Hoe de Polynesische ontdekkingsreizigers de grote tocht over de oceaan maakten, is niet bekend. Wel lijkt het zeker te zijn dat vanuit deze mensen de Maori-cultuur ontstaan is. Zij voerden ook al dieren en planten in, die tot dan toe niet voorkwamen op de eilanden van Nieuw-Zeeland. Vanuit kleine nederzettingen aan de kust trokken de stammen steeds verder landinwaarts. Naarmate de Maori verder landinwaarts gingen, ontwikkelden zij zich ook meer tot landbouwers.

Eerste Europese ontdekkingsreizigers komen aan

In 1642 kreeg de Nederlandse ontdekkingsreiziger Abel Tasman de kust van Nieuw-Zeeland in zicht. Hij ging voor anker voor de noordwestelijke kust van het Zuidereiland. Zijn eerste ontmoeting met de Maori liep echter uit op een gevecht waarbij doden vielen. Hierna zeilde hij langs de westkust van Nieuw-Zeeland en bracht deze in kaart. Tasman dacht dat dit de kust was van een continent in de Zuidelijke oceaan.

James Cook

In oktober 1769 kwam James Cook aan in Nieuw-Zeeland. Hij maakte het werk van Tasman af. Cook bleef een half jaar in de wateren rond Nieuw-Zeeland en in die tijd bracht hij een groot ander deel van de kust in kaart. De ontmoetingen tussen Cook en de Maori hadden wisselend succes. Cook raakte hier en daar in gevecht met de Maori en ook hier vielen doden. Ondanks deze tegenslagen lukte het op andere plekken wel om vriendschappelijk contact met de Maori te leggen. Cook zou nog twee keer terugkeren naar Nieuw-Zeeland om de leefgewoonten van de Maori te bestuderen. In die verslagen besteedde hij veel aandacht aan de Maori, maar hij vertelde ook dat het land erg geschikt was voor kolonisatie.  Zijn reisverslagen waren een inspiratiebron voor vele andere Europese ontdekkingsreizigers en kolonisten.

Nieuw-Zeeland wordt gekoloniseerd

De eerste Europeanen die zich in Nieuw-Zeeland vestigden waren vooral handelaren. Handel in hout en huiden en de vis- en walvisvangst waren voor de kolonisten de belangrijkste manieren van leven. De verhouding met de Maori was in eerste instantie goed. De introductie van vuurwapens, nieuwe landbouwmethoden en het christendom zette de samenleving van de Maori flink op zijn kop. De ziektes die de Europeanen meenamen hielden daarnaast flink huis onder de Maori. De Europese gemeenschap op Nieuw-Zeeland had geen centraal gezag en de Europese Nederzettingen  werden plaatsen van anarchie en chaos. De Britse regering besloot in te grijpen en wees in 1839 William Hobson als commandant van de Europese gebieden aan. Hij was ook meteen consul voor de Maori’s. Hij kreeg daarnaast de opdracht het land in naam van Groot Brittannië te annexeren. Het lukte hem om een groot deel van de Maori-opperhoofden toe te laten stemmen met Britse overheersing. Die toestemming werd gevat in het verdrag van Waitangi, waarin de Maori’s de Britse soevereiniteit erkenden.

Conflict met de Maori

De annexatiepolitiek liep echter uit op conflict. Niet alle Maori stammen waren bereid om land te verkopen zoals de Britten wilden. De Britse bestuurders waren ook niet altijd bereid om de leefwijzen van de Maori te respecteren. In 1850 brak een oorlog met de Maori uit die meer dan een decennium zou duren. In deze oorlog werden de Maori ver het binnenland in gedreven, tot zij geen noemenswaardige gevechtskracht meer hadden.

Bestuur van Nieuw-Zeeland

Met de annexatie door Groot Brittannië ontstond ook meteen de roep om vrijheid. De kolonisten die een tijd lang zonder bestuur hadden geleefd, wilden hun vrijheid niet zomaar afstaan. Tussen 1845 en 1856 wisselde de kolonie een aantal keer van constitutie, maar met de laatste wetswijzigingen van 1856 kreeg de kolonie al meer autonomie. Vanaf 1907 werd Nieuw Zeeland een autonoom dominion van de Britse kroon. Tegen die tijd kende het koloniale bestuur al een verregaande vorm van democratisering. In 1889 was het stemrecht voor mannen ingevoerd, een jaar later was de eerste politieke partij ontstaan en in 1893 werd al het vrouwenkiesrecht ingevoerd. Ter vergelijking: In Nederland gebeurde dat pas in 1919.

Nieuw-Zeeland in de twee wereldoorlogen

Als dominion van de Britse kroon deed het land mee aan beide wereldoorlogen. De gevechten vonden niet plaats op de Nieuw-Zeelandse eilanden. De  soldaten van Nieuw-Zeeland vormden samen met Australische troepen de Australian-New-Zealand-Army-Corps (ANZAC). De Nieuw-Zeelanders stonden in beide wereldoorlogen bekend om hun dapperheid, maar daarvoor betaalden ze wel een hoge prijs. Eén op de drie kwam om of raakte gewond.

Verregaande autonomie

Na de Eerste Wereldoorlog ging Nieuw-Zeeland een meer zelfstandige koers varen. Hoewel Nieuw-Zeeland voor haar veiligheid afhankelijk was van de Engelse defensie, koos het land voor een eigen koers in het buitenlands beleid. Zo stapte het land zelfstandig in de Volkenbond die na de Eerste Wereldoorlog werd opgericht. Na de Tweede Wereldoorlog werd de zelfstandigheid van het land vergroot. De inwoners van Nieuw-Zeeland kregen een Nieuw-Zeelands staatsburgerschap. In 1983 werd de status van het land veranderd van dominion in een Realm en in 1986 werden de laatste banden tussen het parlement van Nieuw-Zeeland en het Britse parlement verbroken.

Meer geschiedenis nieuws lezen? Geschiedenis Magazine is hét tijdschrift voor geschiedenisliefhebbers. Laat je inspireren en profiteer van de speciale aanbieding: 1 jaar slechts € 37,50 (i.p.v. € 59,95) én 5 welkomstcadeaus! Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen, en is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.