‘Homohuwelijk’ in Middeleeuws Frankrijk

Wij stammen allen af van een man en een vrouw

Zo luidde één van de vele leuzen die zondag 13 januari te lezen was op de protestborden van Franse demonstranten. Honderdduizenden mensen gingen in Parijs de straat op om te protesteren tegen de plannen van de Franse president Hollande om het huwelijk open te stellen voor homoseksuelen. Toch zou het niet de eerste keer in de geschiedenis van Frankrijk zijn dat het samenzijn van twee mannen een gelegaliseerd verschijnsel is.

Als gevolg van de groeiende invloed van de christelijke kerk op de heersende normen en waarden van de maatschappij, stond in vroegmiddeleeuws Europa homoseksualiteit in een overwegend kwaad daglicht. Op basis van de bijbel werden homoseksuele handelingen in toenemende mate als onnatuurlijk, tegendraads en zondig beschouwd en onder de noemer ‘sodomie’ geschaard. De bestraffing van sodomie varieerde van de oplegging van geldboetes tot de brandstapel, hoewel van de doodstraf meestal pas sprake was als sodomie tot hevige sociale onrust leidde als gevolg van bijvoorbeeld aanrandingen, of als er geen berouw werd getoond.

Rond de 14e eeuw was er in Frankrijk sprake van een bijzondere situatie: hier bestond een wettelijke basis voor het mogen samenzijn van mannen, vergelijkbaar met wat we tegenwoordig als het homohuwelijk kennen. Twee mannen konden verbonden zijn door een zogeheten affrêrement, een soort broederschapcontract dat werd afgesloten bij een notaris en min of meer dezelfde rechten en plichten met zich meebracht als een huwelijk tussen man en vrouw. De twee mannen werden zo erfgenamen, zonder bloedverwanten van elkaar te hoeven zijn. Ook werd hun bezit gemeenschappelijk verklaard. Of een dergelijk broederschapcontract naast de acceptatie van een relatie tussen twee mannen eveneens de acceptatie van seksuele handelingen tot gevolg had, is onduidelijk en bovendien onwaarschijnlijk. De basis voor de contracten leek te worden gevormd door liefde en niet zozeer door lust. Bovendien duidt de afschaffing van de strafbaarheid van homoseksuele handelingen ten tijde van de Franse Revolutie erop dat dit aspect van homoseksualiteit tot het einde van de 18e eeuw niet geaccepteerd werd.

De recente protestmars in de Franse hoofdstad indiceert dat veel Fransen vandaag de dag minder ontvankelijk zijn voor gevarieerde gezinsstructuren dan een aantal eeuwen geleden. Niettemin is ongeveer de helft van de bevolking wel voorstander van het homohuwelijk. Voornamelijk vanuit religieuze, conservatieve en extreemrechtse hoeken komt het nodige verzet, niet alleen tegen het afsluiten van homohuwelijken maar ook tegen de mogelijkheid voor homostellen om kinderen te adopteren. Ondanks de grote protesten is de Franse regering niet van plan iets aan de voornemens te veranderen.