Een Chinees troostmeisje wordt onderbraagd door een Britse officier.

Japanse troostmeisjes in de Tweede Wereldoorlog

Het Japanse kledingmerk Uniqlo zorgde in 2019 voor opschudding in Zuid-Korea door een mogelijke verwijzing naar Japanse “troostmeisjes” in een reclamespotje. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden duizenden meisjes uit China, Korea en Nederlands-Indië gedwongen om in Japanse kampen aan de slag te gaan als ‘troostmeisje’. In deze kampen werden de meisjes verkracht door Japanse militairen.

Onvrijwillig

De Japanse praktijken rond gedwongen prostitutie troffen naar schatting 200.000 vrouwen in de Tweede Wereldoorlog. Deze vrouwen werden ontvoerd uit door Japan bezette gebieden als China, de Filipijnen, Korea en Nederlands-Indië. Uit Nederlands-Indië werden mogelijk 30.000 meisjes ontvoerd.

Soms werd hen verteld dat zij voor gewonde militairen moesten zorgen en dat zij daarvoor een goede financiële beloning zouden ontvangen, maar eenmaal aangekomen bleken er hele andere bedoelingen te zijn. Zij werden gedwongen een document van ‘vrijwillige prostitutie’ te ondertekenen.

Het leven van een ‘troostmeisje’

De Japanse regering had voor het dagelijkse leven van de troostmeisjes regels opgesteld die deze praktijken in goede banen moesten leiden. De vrouwen mochten alleen worden bezocht tussen negen uur ’s ochtends en middernacht, hadden recht op twee vrije dagen per maand en konden gebruik maken van gezondheidszorg. In de praktijk werden de regels nauwelijks nageleefd en vaak overtreden. Was een ‘troostmeisje’ ziek of was de soldaat niet tevreden, dan werd zij geslagen of zelfs vermoord.

Gedwongen prostitutie

De troostmeisjes werden in feite gedwongen tot prostitutiewerk in daarvoor bestemde bordelen. De Japanse overheid had zo haar redenen voor het gebruiken van dergelijke bordelen. Voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog vonden onder andere de Russische Burgeroorlog en de Russisch-Japanse Oorlog plaats. Tijdens deze oorlogen ‘vermaakten’ de Japanse militairen zich met prostituees, waardoor velen van hen besmet raakten met seksueel overdraagbare aandoeningen. Dit moest in de Tweede Wereldoorlog voorkomen worden. Zo moesten de troostmeisjes zich dikwijls schoonmaken met chemisch schoonmaakmiddel, om geslachtsziekten te voorkomen. Daarnaast zouden de troostmeisjes voorkomen dat de Japanse militairen de vrouwelijke bevolking in bezette gebieden zou misbruiken.

Getuigenis van slachtoffers

Sinds de jaren ’90 zijn steeds meer ‘troostmeisjes’ in openbaarheid getreden. Deze vrouwen getuigen allemaal dat zij onvrijwillig naar militaire kampen werden gebracht. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog waren sommigen pas 12 jaar oud, waardoor de seksuele contacten met Japanse soldaten hun eerste ervaringen op dat gebied vormden. Chinese en Maleisische troostmeisjes.

Erkenning door Japan

Het duurde lang tot Japan excuses aanbood betrekking tot de troostmeisjes erkend, terwijl voor andere activiteiten in de Tweede Wereldoorlog veel eerder verantwoordelijkheid is genomen. Het land riep in 1995 het Asia’s Women Fund in het leven, dat door middel van donaties van Japanse burgers en (ex-)soldaten de slachtoffers wilde compenseren. Hierbij zou hun ook een onofficiële brief van de toenmalige Japanse premier worden gestuurd. Veel van de ‘troostmeisjes’ weigerden het geld, omdat zij alleen genoegen namen met een officieel excuus van Japan. In 2016 bood Premier Shinzo Abe pas officieel echt excuses aan.

Hoe gevoelig de geschiedenis van de troostmeisjes anno 2019 nog altijd ligt buiten Japan, bleek uit de controverse rondom de Uniqlo-reclamecampagne in Zuid-Korea. Deze rel draaide om een passage uit een televisiereclame, waar een 97-jarige vrouw in gesprek ging met een 13-jarig meisje. In de originele Japanse versie van dit gesprek vraagt het meisje aan de hoogbejaarde vrouw hoe zij zich kleedde op haar dertiende. De oudere vrouw gaf aan zich dit niet te kunnen herinneren. In de Zuid-Koreaanse ondertiteling van het spotje vraagt de vrouw zich echter hardop af of het überhaupt mogelijk is om gebeurtenissen van meer dan 80 jaar geleden te herinneren. Deze “vertaalfout” werd door sommige Zuid-Koreanen gezien als een poging om de verklaringen van troostmeisjes belachelijk te maken, waarna Uniqlo besloot de reclame niet langer te gebruiken voor de Zuid-Koreaanse markt.

Burgemeester van Osaka

In 2013 heeft Toru Hashimoto, de burgemeester van het Japanse Osaka, zich de woede van veel Japanners op de hals gehaald. Hij verklaarde dat de Japanse troostmeisjes een noodzaak waren. Toru Hashimoto vertelde op zijn wekelijkse persconferentie op maandag 13 mei 2013 dat “iedereen de rol van de Japanse ‘troostmeisjes’ zou moeten begrijpen wanneer soldaten hun leven riskeren in de oorlog.” Hij betreurde weliswaar dat het een onderdeel van de oorlog was, maar benadrukte dat het niet alleen in Japan voorkwam.

Lange weg naar erkenning

Nog altijd beweren Japanse politici en media dat er niet voldoende bewijs bestaat voor de verkrachtingen. De woede van de Japanse historici is aangewakkerd nadat de Japanse krant Asahi Shimbun een reeks artikelen over de troostmeisjes had teruggenomen, omdat de belangrijkste gebruikte bron onbetrouwbaar geweest zou zijn. Nog altijd worden wetenschappers die onderzoek doen naar de troostmeisjes gehinderd in hun werk: zij worden dikwijls bedreigd en zelfs ontslagen. De weg naar officiële erkenning blijkt nog altijd lang te zijn.

Dit bericht verscheen al eerder op IsGeschiedenis en is aangepast om het bij de actualiteit aan te laten sluiten.