De capitulatie van Japan

Verbijsterd, maar toch ook eerbiedig luisteren miljoenen Japanners op 15 augustus 1945 naar de stem die uit de radio komt. Voor het eerst horen zij hun keizer, Hirohito, zelf praten. Een ongekend tafereel. Maar wat de keizer vertelt is minstens net zo schokkend. Nippon, het Land van de Rijzende Zon, heeft de oorlog verloren.

Weinigen zullen zich hebben voorgesteld dat het ooit zover zou komen. Minder dan een maand eerder, op 28 juli, had premier Suzuki nog gezegd dat Japan zich niet zou overgeven. Voor veel conservatieve mensen in de regering en het leger weerhield de traditionele samoerai-overtuiging hen ervan het onvermijdelijke in te zien. De Geallieerden naderden, en Japan was niet bij machte hen te stoppen.

Onvoorwaardelijke overgave

De Geallieerden daarentegen stonden voor een dilemma. In juli 1945 hadden zij op de conferentie van Potsdam opnieuw verklaard dat ze met minder dan onvoorwaardelijke overgave geen genoegen zouden nemen. Maar hoewel zij overal in de Pacific in het offensief waren, vreesde de Geallieerde legerleiding voor een invasie van het Japanse vasteland. Het fanatisme waarmee de Japanners zich zelfs op de meest afgelegen eilanden bleven verdedigen, voedde de overtuiging dat een inval in het Japanse moederland nog honderdduizenden doden zou kosten.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Het ultieme wapen

Op diezelfde conferentie in Potsdam had de Amerikaanse president Truman op 16 juli bericht gehad over de geslaagde test van het nieuwe, ultieme wapen: de atoombom. Toen alle tekenen er op wezen dat Japan zich daadwerkelijk dood zou vechten, nam de Amerikaanse president het besluit dit nieuwe wapen in te zetten. Een commissie had zich al gebogen over mogelijke doelen: dit moesten doelen zijn die nog niet eerder gebombardeerd waren. Het uiteindelijke lijstje bevatte vier namen: Kyoto, Hiroshima, Kokura and Niigata.

Inferno

Op zes augustus verscheen er een eenzame bommenwerper boven de stad Hiroshima: de Amerikaanse B29 'Enola Gay'. Op grote hoogte wierp het vliegtuig één bom af, en maakte daarna dat hij weg kwam. Even later volgde een enorme lichtflits en een paddenstoelwolk. De stad Hiroshima werd in luttele seconden volledig weggevaagd. 80.000 mensen stierven onmiddellijk, en er waren 130.000 gewonden, die nauwelijks geholpen konden worden omdat nog maar drie ziekenhuizen enigszins gespaard waren gebleven. In de drie maanden na de ontploffing stierven nog eens 150.000 mensen aan de gevolgen ervan.

Over het vervolg van de gebeurtenissen is verschil van mening. Het officiële Geallieerde standpunt is dat de Japanners zelfs na Hiroshima weigerden de capituleren. Volgens de Japanners gunden de Amerikanen hun land geen tijd om de beslissing te nemen. Hoe het ook zij, drie dagen later, op 9 augustus, volgde een tweede nucleaire aanval. Oorspronkelijk was de stad Kokura het doelwit. Door de bewolking die boven de stad lag, ontliep de stad haar vernietiging. In plaats van Kokura werd de havenstad Nagasaki aangevallen. Er vielen 35.000 doden en 60.000 gewonden.

De keizer komt tussenbeide

De legertop was nog steeds verdeeld. Sommigen wilden blijven vechten, anderen zich overgeven op voorwaarde dat de keizer in functie zou blijven. Op 14 augustus was het de keizer zelf die tussenbeide kwam en aandrong op capitulatie. Dezelfde dag werd zijn toespraak aan het volk opgenomen op een grammofoonplaat. Nog diezelfde avond probeerden conservatieve legeraanvoerders de plaat te vernietigen, maar hun actie, die wellicht een staatsgreep had betekend, mislukte.

De dag erop hoorde zijn volk de 'gyokuonhôsô', (de uitzending van de keizerlijke stem) waarmee de overgave werd aangekondigd. Het Japanse leger zou de wapens neerleggen. Toch was het vechten nog niet volledig voorbij. De Amerikaanse luchtmacht voerde verkenningen uit boven Japan om te testen of de Japanners zich aan de wapenstilstand zouden houden. En dat deed niet iedereen. Enkele fanatieke Japanse piloten vielen de bommenwerpers aan, waardoor de laatste gevechtshandelingen tussen de VS en Japan nog een paar dagen na de toespraak van de keizer plaatsvonden. De piloten waren niet de enigen die zich niet hielden aan de wapenstilstand. Het Japanse leger was verspreid over een enorm gebied, waarvan veel delen ook nog eens erg slecht bereikbaar waren. Een aantal soldaten kreeg daardoor de overgave niet mee. Een enkeling bleef zelfs tot in de jaren 70 van de twintigste eeuw verscholen in het oerwoud, overtuigd dat hij nog altijd een oorlog in dienst van zijn land voerde. 

De echte ondertekening van de vrede

De officiele ondertekening van de vrede liet nog even op zich wachten. Simpelweg omdat de Amerikaanse hoofdmacht nog ver weg was. Pas op 30 augustus arriveerde de Amerikaanse opperbevelhebber in de Pacific, generaal McArthur in Tokyo. Op twee september tekenden Minister van Buitenlandse Zaken Shigemitsu Mamoru en generaal Umezu Yoshijiro aan boord van het Amerikaanse slagschip Missouri de onvoorwaardelijke overgave, waarmee de Tweede Wereldoorlog definitief ten einde kwam.