Jelena Bonner Overleden

"Jelena Bonner was een moedige en markante figuur in de dissidentenbeweging van de Sovjet Unie. Met haar echtgenoot, Nobelprijs winnaar Andrej Sacharov, streed ze in een zeer moeilijke tijd voor haar idealen over mensenrechten en democratie”, aldus minister van Buitenlandse Zaken Rosenthal vandaag naar aanleiding van haar overlijden afgelopen zaterdag.

De Russin maakte zich sterk voor democratie en mensenrechten. Tijdens de jaren ’60 was ze een uitgesproken criticus van het communistische bewind van de Sovjet-Unie. Voor het activisme van Jelena Bonner en haar man Sacharov, hebben ze een hoge persoonlijke prijs betaald. Ze waren jarenlang verbannen naar Siberië.

Jelena Bonner

Banner werd geboren op 15 februari 1923 in Merv in Turkmenistan. Haar vader was een Armeniër en een vooraanstaand communist. Haar moeder was een joodse communistische activist. Haar beide ouders werden gearresteerd in 1937 tijdensde grote zuivering van Stalin. Op 18-jarige leeftijd nam ze vrijwillig dienst in het leger als verpleegster. Tijdens haar werk als zuster liep ze verwondingen op waardoor haar gezichtsvermogen onherstelbaar werd beschadigd. In 1946 werd ze eervol ontslagen als gehandicapte veteraan. Ze besloot om medicijnen te gaan studeren. In 1953 studeerde ze af als arts aan het Medisch Instituut in Leningrad en specialiseerde zich als kinderarts.

Kernwapens

In 1965 werd ze lid van de communistische partij, maar sloot zich uiteindelijk aan bij de politieke dissidenten. Daar ontmoette ze Andrej Sacharov, waar ze in 1972 mee trouwde. Beiden waren al eerder getrouwd geweest. Hij was een bevlogen natuurkundige en speelde in de jaren ’50 een belangrijke rol bij de ontwikkeling van Russische kernwapens. Kort na de eerste kernproef begon Sacharov zich echter zorgen te maken over het effect dat de wapens konden veroorzaken. In 1963 was hij dan ook de drijvende kracht achter het eerste verdrag voor een verbod op kernproeven dat de Sovjet-Unie en de VS ondertekenden. Sacharov was lange tijd de belangrijkste aanvoerder van de Democratische Beweging in de Sovjet-Unie. Hij kreeg in 1975 de Nobelprijs voor de vrede. Hij kon de prijs, vanwege het verbod de Sovjet Unie te verlaten, niet persoonlijk in ontvangst nemen, waardoor Jelena dat voor hem deed.

Verbanning

Hun appartement zou uitgroeien tot het hoofdkwartier van de dissidentenvereniging. Op 22 januari 1980 werd Andrej Sacharov gearresteerd en verbannen naar Gorki in Siberië nadat hij in interviews had geprotesteerd tegen de Sovjetinval in Afghanistan. Vier jaar later werd Bonner ook zelf gearresteerd en verbannen naar Gorki. Daar leefden ze een aantal jaar. In december 1986 stond Gorbatsjov toe dat zowel Bonner als Sacharov terugkeerden naar Moskou. Sacharov overleed in 1989. Bonner was één van de leidende figuren van de democratische beweging in Rusland en een invloedrijk voorvechtster van de mensenrechten. De laatste jaren van haar leven woonde Bonner afwisselend in Moskou en de Verenigde Staten. Ze overleed afgelopen zaterdag in een ziekenhuis in het Amerikaanse Boston. “Voor hun activisme hebben ze een hoge persoonlijke prijs betaald. Ze zaten jarenlang in binnenlandse ballingschap. De val van het communisme was ook voor hen een overwinning op het kwaad. Ik heb steeds grote bewondering gehad voor Jelena Bonner's doorzettingsvermogen en inzet voor de democratie", aldus minister Rosenthal.