Jonge Turken en de revolutie van 1908

Op 28 mei 2013 begonnen in Istanbul grootschalige demonstraties tegen de sloop van een park. De protesten richten zich vooral tegen de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan, omdat hij een te autoritaire leider zou zijn. De demonstranten zijn vooral van jonge leeftijd, waardoor de vergelijking met de Jonge Turken uit 1908 voor de hand ligt.

In 1908 was Turkije nog het Ottomaanse Rijk en werd het geregeerd door een absolute machthebber, sultan Abdulhamid II. Onder zijn leiding (1876 -1909) werd bijna 60 procent van het belastinggeld aan het leger uitgegeven en nog eens 30 procent aan rentes op buitenlandse leningen. Door de steeds slechter wordende economische en politieke positie van het Ottomaanse Rijk ontstond er protest vanuit de bevolking.

Comité voor Eenheid en Vooruitgang

De ontevredenheid over Abdulhamid II leidde al in 1889 tot de oprichting van het Comité voor Eenheid en Vooruitgang (CEV). Deze organisatie probeerde de grondwet, die Abdulhamid II had afgeschaft, te herstellen en liberale hervormingen door te voeren. De CEV vormde echter pas vanaf 1906 een solide organisatie waarin alle hervormingsgezinde Turken werden verenigd. In dat jaar begon de Armeense bevolking, die ook onder de heerschappij van de Ottomaanse sultan viel, met een opstand tegen de verhoogde belastingen en dienstplicht. De opstand van de Armenen breidde zich snel uit naar andere delen van het Ottomaanse Rijk. Om de protesten meer kracht bij te zetten sloten alle kleinere revolutionaire groepen zich aan bij de CEV. De leiding kwam in handen van jonge militaire officieren, waardoor de CEV de bijnaam ‘Jonge Turken’ kreeg.

Jonge Turken

Sultan Abdulhamid II, Wikimedia Commons

Al bij de Armeense opstand tegen beslissingen van Abdulhamid II kwam aan het licht dat zijn macht afbrokkelde, maar in juli 1908 werd dat nog eens bevestigd. Oostenrijk had een nieuwe spoorlijn aangelegd in de Balkan, waardoor het gehele westelijke gedeelte van het gebied in Oostenrijkse handen kwam. Het oosterse gedeelte was van de Ottomanen en Abdulhamid II stuurde troepen naar de regio om de positie te verstevigen.  In april 1908 was  Ahmed Niyazi, een Turkse officier gestationeerd in Macedonië, begonnen met een mars naar Constantinopel om het regime van Abdulhamid II omver te werpen. Op 3 juli eiste hij het herstel van de grondwet, waarna de andere ‘Jonge Turken’ besloten dat dit het moment was om van hen te laten horen. CEV-leider Enver Pasha verklaarde op 23 juli 1908 dat de grondwet was hersteld.

Onmacht van Abdulhamid II

Sultan Abdulhamid II was niet in staat om adequaat te reageren op de revolutie. Zijn macht was al afgenomen en nu had ook het leger zich tegen hem gekeerd. Hij legde zich al op 24 juli neer bij de eisen van de Jonge Turken. De sultan beloofde parlementaire verkiezingen en erkende het herstel van de grondwet. Nog geen jaar later werd hij opgevolgd door zijn broer Mehmet V, die nog minder macht kreeg. De huidige demonstranten vergelijken zichzelf met de Jonge Turken uit het begin van de 20e eeuw. Niet voor niets is de term ‘Jonge Turken’ een meer algemene benaming geworden voor jongeren die politieke verandering willen.