Joris van Spilbergen en de zeeslag bij Arequipa

Peruaanse onderzoekers gaan mogelijk twee Spaanse schepen opduiken voor de kust van de hoofdstad Lima. De Santa Ana en de San Francisco zijn door de VOC-kapitein Joris van Spilbergen tot zinken gebracht op 16 juli 1615, maar wat had de VOC in het gebied te zoeken?

In 1531 zette ontdekkingsreiziger Francisco Pizarro voor het eerst voet aan wal in Peru. Met ongeveer 180 man wist hij al snel de Inca’s in het gebied te verslaan. De Spanjaarden waren met hun moderne wapens veel te sterk voor de Inca’s, die bovendien door een burgeroorlog onderling verdeeld waren. De ziektes die de Conquistadores, Spaanse veroveraars, meenamen decimeerden de Inca’s binnen mum van tijd, waardoor de Spanjaarden Peru snel veroverden. 

Nederlandse Opstand

Spanje had in de 16e en 17e eeuw een enorm rijk opgebouwd. Het veroverde grote gebieden in Midden- en Zuid-Amerika en had ook in Europa veel macht. Zo had het al sinds 1555, het jaar dat Filips II koning werd van Spanje, de Nederlanden officieel in handen. Filips II bracht echter nauwelijks tijd door in de Nederlanden, tot ongenoegen van de bevolking. In 1581 begon de Nederlandse Opstand, waarin Filips II uiteindelijk werd afgezet. De Opstand zou tot 1648 duren toen de Vrede van Münster werd getekend. Van 1609 tot 1621 was het Twaalfjarig Bestand. In de Nederlanden werd toen niet gevochten, maar op zee was geen sprake van een staakt-het-vuren.

De VOC en de kaapvaart

Op 20 maart 1602 vond de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) plaats. De VOC was vooral gericht op de specerijenhandel met de Indische gebieden, maar kreeg later ook steeds meer politieke rechten. Zo kreeg het recht op kaapvaart namens de Nederlanden. Hoewel de West-Indische Compagnie (WIC) pas in 1621 werd opgericht, kwam de VOC al vóór dat jaar in de Caribische en Zuid-Amerikaanse wateren. Zo kreeg Joris van Spilbergen de opdracht via de Straat Magellaan, in het zuiden van Zuid-Amerika, naar Indië te varen.

Joris van Spilbergen

Joris van Spilbergen was in 1568 geboren in Antwerpen en werd in 1596 kapitein bij enkele voorcompagnieën, de voorlopers van de VOC. Hij voer enkele malen langs de Afrikaanse kust, totdat hij in 1601 opdracht kreeg naar Ceylon (Sri Lanka) en Sumatra te varen. Zijn verhalen over grote natuurlijke rijkdommen als kaneel, goud en edelstenen deed de VOC besluiten zich op Ceylon te vestigen. Zijn succesvolle reis zorgde ervoor dat hij in 1614 de opdracht kreeg naar de Molukken te varen en een nieuwe route via Zuid-Amerika te zoeken.

Zeeslag bij Arequipa

De Spanjaarden kwamen de plannen te weten en stuurden een vloot, onder leiding van Rodrigo de Mendoza, achter Van Spilbergen aan. De Spanjaarden waren nog steeds in oorlog met de Nederlanden en vonden het maar niets dat de VOC langs het Spaanse Rijk in Zuid-Amerika wilde gaan varen. Van Spilbergen voer langs de Zuid-Amerikaanse kust totdat hij bij Arequipa, zo’n 100 km van Lima, werd ingehaald door Mendoza. In de zeeslag die volgde wist van Spilbergen twee Spaanse schepen tot zinken te brengen. Hij vervolgde zijn reis en kwam rond april 1616 aan in Jakarta. Een jaar later rondde hij zijn wereldreis met succes af door terug te keren in Zeeland.

Santa Ana en San Francisco

De twee schepen die Van Spilbergen tot zinken bracht zijn nu door onderzoek met metaaldetectoren aan het licht gekomen en zullen waarschijnlijk boven water worden gehaald. De hoofdonderzoeker, historicus Jorge Ortiz, liet weten dat het vooral om resten van de schepen zelf, wapens en keramiek zal gaan en dat de vondst van goud en zilver vrijwel is uitgesloten.