Karel Doorman en de slag in de Javazee

Zeehelden – Met de woorden ‘Ik val aan, volg mij’ begon Karel Doorman op 27 februari 1942 de slag in de Javazee. Hij werd daarmee een held in de Nederlandse geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Hij kreeg zelfs een eigen monument op Java en verschillende schepen zijn naar hem vernoemd.

Opleiding Karel Doorman

Karel Willem Frederik Marie Doorman werd geboren op 23 april 1889 in Utrecht. Hij kwam uit een familie van beroepsmilitairen en ging zelf ook bij de marine. In 1910 werd hij officier en vertrok hij naar Nederlands-Indië. Zijn eerste reis van drie jaar stond in het teken van het in kaart brengen van de kustwateren langs Nieuw-Guinea. In 1914 keerde hij weer terug naar Nederland en kwam hij bij de Luchtvaartafdeling terecht. Hier behaalde Doorman zijn vliegbrevet, daarmee werd hij een van de eerste marineofficieren die dat deed. Daarna richtte hij samen met anderen de Marine Luchtvaartdienst op, waar hij in 1922 een koninklijke onderscheiding voor kreeg. Doorman bleef enkele jaren instructeur bij deze opleiding.

Verschillende schepen

Na een ernstige armblessure die nooit meer goed zou genezen, moest Doorman zijn vliegloopbaan opgeven. In 1923 werd hij teruggeplaatst bij de marine in Batavia, waar hij op verschillende schepen werkzaam was. Benoemd tot kapitein ter zee werkte Doorman op de mijnenlegger Prins van Oranje en de torpedobootjager Witte de With.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Invasie Nederlands-Indië

In januari 1942 was het Japanse leger, geallieerd aan de Nazi-Duitsland, begonnen met de invasie van Nederlands-Indië. Voornamelijk de grote hoeveelheden olie en rubberplantages in deze regio waren van strategisch belang in de Tweede Wereldoorlog. Om de Japanners tegen te houden, werden de geallieerden troepen gebundeld in de ABDACOM, oftewel de American British Dutch Australian Command. Karel Doorman kreeg in 1942 de leiding over de gecombineerde vloot. Dit was geen gemakkelijke samenwerking, want de leden van het commando hadden verschillende prioriteiten. Zo wilde Groot-Brittannië dat Sumatra werd beschermd, terwijl de Amerikanen zich meer zorgen maakten over de Japanse opmars in Zuidoost-Azië.

Slag in de Javazee

Op 27 februari 1942 troffen de geallieerden schepen de Japanse vloot. Doorman had vooraf nog contact met luitenant-generaal Helfrich, waarin hij meldde dat de kans op een geallieerde overwinning klein was. Volgens Doorman was het slimmer om te vertrekken en andere schepen in het Zuidoost-Azië gebied te helpen. Desondanks wilde Helfrich doorvechten en Doorman kreeg het bevel om aan te vallen. Rond vier uur losten de geallieerden de eerste kanonschoten, waarna de Japanners meteen in de tegenaanval gingen. Na twee uur waren zowel de Britse schepen ‘Exeter’ en ‘Electra’, als het Nederlandse schip de ‘Kortenaer’ verloren en moest Doorman zich terugtrekken. Deze terugtocht verliep niet voorspoedig, omdat de Japanners bleven schieten. Om 11 uur ’s avonds op 28 februari zonk zowel het schip ‘Java’ als ‘De Ruyter’, met Doorman aan boord. De geallieerden verloren bij de slag in de Javazee tien schepen en 2300 zeelieden, waaronder ongeveer 900 Nederlanders.

Held Karel Doorman

Ondanks dat Karel Doorman is gesneuveld tijdens de slag in de Javazee, wordt hij in de Nederlandse geschiedenis als een held herdacht. Hij heeft op Java een eigen monument gekregen en er zijn vier schepen naar hem vernoemd. Dat Doorman de kreet ‘Ik val aan, volg mij’ zou hebben geroepen voor de slag, wordt door historici betwijfeld. Wel is het een mooie symbolische indicatie van zijn dapperheid. De kans dat de geallieerden konden winnen in de Javazee bleek achteraf klein. Er was een gebrekkige communicatie tussen de schepen (veel Nederlanders spraken gebrekkig Engels) en de bemanningen waren vermoeid. Bovendien was het bereik van het Japanse scheepsgeschut veel groter. Doorman had dus gelijk met zijn berekening dat de geallieerden geen kans maakten tegen de Japanners.