Katten in de spionage en oorlogsvoering

Dieren maken al eeuwenlang deel uit van de menselijke oorlogsvoering. Zo trok de Carthaagse generaal Hannibal met zijn olifanten de Alpen over, staken de Grieken varkens in brand om hun vijanden in verwarring te brengen en de gebruikten de Sovjets honden met explosieven als anti-tank wapens. Wat veel mensen echter niet weten is dat ook katten een lange traditie hebben op het gebied van spionage en oorlogsvoering.

De eerste beschaving die overging op het domesticeren van katten was het Oude Egypte. De Egyptenaren zagen de dieren als heilig en hebben ze dan ook nooit ingezet bij de oorlogsvoering, maar hun vijanden dachten daar anders over. Zo vertelt een beroemde historische legende dat de Perzen ooit misbruik maakten van deze situatie door iedere Perzische soldaat te voorzien van een kat op het harnas. Toen de legers van de twee rijken elkaar vervolgens op het slagveld ontmoetten, durfden de Egyptenaren niet terug te slaan, uit angst dat zij de heilige dieren zouden doden.

Dzjengis Khan

In een tweede bekende legende over katten en oorlogsvoering was een hoofdrol weggelegd voor Dzjengis Khan. Deze Mongoolse krijgsheer slaagde erin vrijwel heel Azië te veroveren, maar in 1207 leek zijn opmars stuk te lopen op het machtige fort Volohai. Dzjenghis trad daarop in onderhandeling met zijn vijanden en deed hen een opmerkelijk voorstel: in ruil voor een schatbetaling van 1.000 katten en 10.000 zwaluwen zou hij de belegering stopzetten en de stad niet plunderen.

De stedelingen gingen in op het bizarre verzoek, maar Dzjengis Khan was niet van plan om zich aan zijn woord te houden. Nadat hij zijn tribuut in ontvangst had genomen gaf hij zijn soldaten namelijk opdracht stukjes stof te bevestigen aan de staarten van de dieren en deze vervolgens in brand te steken. De doodsbange katten en zwaluwen vluchtten daarop terug naar de stad, waardoor er plots in heel Volohai brand uitbrak. Het bleek vervolgens een koud kunstje voor Dzjengis en zijn mannen om het fort te veroveren.

Bommen en chemische oorlogsvoering

Deze opmerkelijke tactiek van de Mongolen zou de Europeanen later motiveren tot soortgelijke strategieën. Zo bevat het ‘Feuer Buech’ [Vuurboek], een Duits manuscript uit 1584 over het gebruik van munitie en explosieven, een kleurrijke afbeelding van een kat met een bom op zijn rug. Uit het bijschrift valt op te maken dat het de bedoeling was dat de kat met een soort tijdbom de vestiging rondom een stad beklom, waarna het explosief binnen de muren tot ontploffing zou komen.

Overigens blijkt de 16e eeuw sowieso een goede eeuw te zijn geweest wat betreft de innovatie op het gebied van oorlogsvoering met katachtigen. Een ander manuscript uit 1535 opperde namelijk de mogelijkheid om de diertjes in te zetten als chemisch wapen door een buisje met gif op hun rug te bevestigen en ze vervolgens rechtstreeks op de vijand af te laten rennen.

Mourka

Het zou echter nog tot de 20e eeuw duren voordat katten daadwerkelijk op een praktische wijze ingezet werden op het slagveld. Zowel tijdens de Eerste- als de Tweede Wereldoorlog waren de dieren namelijk van levensbelang: ze bewaakten voedselvoorraden tegen ratten, deden dienst als legermascottes en werden ingezet om gaswolken te detecteren. Een Russische kat genaamd Mourka groeide tijdens de slag om Stalingrad zelfs uit tot een oorlogsheld door het bezorgen van belangrijke boodschappen tussen de verschillende Sovjet regimenten. Volgens de Times of Londen verdiende Mourka ‘niets dan de hoogst mogelijke eer weggelegd voor kat en voor mens’.

Acoustic Kitty

Toch omvat het verhaal van Mourka niet het hoogtepunt van de geschiedenis van katten in oorlogsvoering, want dat werd pas bereikt ten tijde van de Koude Oorlog. Ondanks het mislukte CIA-project om Fidel Castro uit de weg te ruimen met een exploderende sigaar was de Amerikaanse geheime dienst nog niet klaar met de vreemde spionageplannen. In 1961 werd namelijk begonnen met de opzet van Operation Acoustic Kitty, dat als doel had katten in te zetten als afluisterapparatuur.

Om dit te bewerkstelligen werden de diertjes onderworpen aan urenlange operaties. Hierbij werden hun ingewanden naar buiten gedrukt om ruimte te creëren voor de benodigde batterijen en afluisterapparatuur. Het meest belangrijke onderdeel van de spionagekit, de antenne van de zender, werd verwerkt in de staart van de kat. Na afloop van de ingreep werden de katten weer netjes dichtgenaaid, waardoor er van de buitenkant niets opmerkelijks was te zien.

Ongeluk

De ‘acoustic kitties’ zouden hiermee de meest aaibare, onopvallende en effectieve spionnen uit de geschiedenis worden, zo redeneerde de CIA. In de praktijk stuitte het plan echter op een paar probleempjes. Zo kregen de katten honger en raakten ze snel afgeleid door vogels en andere bewegende zaken. Pas na jarenlange training werden deze problemen opgelost en was de eerste spionagekat klaar voor de praktijk. Vol goede moed trokken de CIA agenten naar het Sovjet-pand op Wisconsin Avenue in Washington D.C., waar ze het diertje voor het eerst de vrije loop gaven.

De spionagekat had de opdracht gekregen twee Russen af te luisteren die op een bankje in het park zaten, maar het eerste –en enige– geluid wat de agenten in het busje met zendapparatuur opvingen was een doffe klap. De Acoustic Kitty was namelijk overreden door een taxi, slechts enkele meters verwijderd van de plek waar het dier iets eerder uit de bus was gezet. In 1967 kwam de CIA daarom tot de conclusie dat het project, dat inmiddels al 15 miljoen dollar had gekost, misschien toch niet zo’n goed idee was en werd Operation Acoustic Kitty per direct stopgezet.

Lees meer vreemde- en grappige anekdotes uit de wereldgeschiedenis in onze wekelijkse rubriek 'Opmerkelijke verhalen'.