Lech Walesa: Nationale held of collaborateur?

Lech Walesa wordt natuurlijk geassocieerd met de Poolse beweging ‘Solidariteit’: de vakbeweging die een belangrijke rol speelde in het verzet tegen het communisme in Polen. Al jarenlang wordt hij echter ook beschuldigd van collaboratie met de communisten. Na onderzoek blijkt hier inderdaad sprake van te zijn.

Beschuldigingen tegen Lech Walesa

Lech Walesa werd al langere tijd beschuldigd van collaboratie. Er werden in het verleden ook documenten aangeleverd die zijn medewerking aantoonden. Walesa deed deze documenten altijd af als onecht. Onderzoekers hebben nu onderzoek gedaan naar deze documenten, door een handschriftanalyse. Handschrift-deskundigen hebben vastgesteld dat Walesa inderdaad actief was als collabarateur. Hij deed dit echter onder een valse naam: agent Bolek.

Agent Bolek

Onder het pseudoniem agent Bolek schreef Walesa onder andere rapporten over arbeiders die zich tegen de communistische machthebbers keerden. Hij ondertekende zeventien kwitanties. Lech Walesa is tot nu toe onbereikbaar voor commentaar.

’Solidariteit’ en Lech Walesa

De vakbeweging ‘Solidariteit’ werd opgericht in september 1980. De wortels van de beweging lagen echter in 1976. In dat jaar werden duizenden stakende arbeiders door de autoriteiten aangevallen en gevangen gezet. Dit was voor aan aantal intellectuelen aanleiding om een beweging op te zetten, het Comité ter Verdediging van Arbeiders. Zij gaven steun aan de families van arbeiders die gevangen gezet waren, gaven arbeiders steun op legaal en financieel gebied en hadden een ondergronds nieuwsblad. In 1980 ontstond een nieuwe golf aan protesten door arbeiders. Het beroemdste voorbeeld hiervan is in Gdansk, waar uiteindelijk zo’n 17.000 arbeiders samen staakten. Lech Walesa speelde hier een leidende rol. De stakers overhandigden een lijst met eisen aan de overheid. Eén van de eisen was dat vakbonden legaal werden. Ook werd grotere religieuze en politieke vrijheid geëist: de regering stemde hiermee in. Dit was het moment dat Solidariteit officieel opgericht werd. 36 vakbonden verenigden zich in deze ene beweging. Lech Walesa werd het hoofd van de beweging.  De beweging groeide razendsnel, en al in 1981 had Solidariteit zo´n 10 miljoen leden.

Strijd tussen Solidariteit en de regering

Solidariteit werd machtiger, en hun eisen werden ´brutaler´: vrije verkiezingen, meer economische vrijheid en meer invloed voor vakbonden. Tegelijkertijd werd de Poolse regering vanuit Moskou aangemoedigd om Solidariteit terug onder het gezag te brengen. Op 13 december 1981 werd Solidariteit illegaal verklaard. Solidariteit bleef bestaan, maar nu als ondergrondse beweging. In 1988 bereikte de onvrede in Polen een nieuw niveau. Via enorme protesten en stakingen eisten de demonstranten onder andere dat Solidariteit weer legaal verklaard werd. In 1989 werd Solidariteit legaal verklaard, deed mee aan de uitgeschreven verkiezingen en behaalde het maximaal haalbare resultaat: 99 van de 100 zetels in de senaat, en 161 van de 460 zetels in de Poolse Sejm. (dit was het maximaal haalbare aantal voor de oppositie).

Uitkomst van het onderzoek

De uitkomst van dit onderzoek naar Walesa ligt gevoelig. Hij is nog altijd een symbool voor de strijd tegen het communisme en won in 1983 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn rol in de beweging Solidariteit. Ook was hij president van het land na de val van het communistische regime. De leider van het onderzoek is echter zeker van wat de uitkomst van het onderzoek voor Walesa betekent: de bevindingen veranderen volgens hem niets aan het feit dat Walesa in de jaren 80 en 90 het symbool was van de herwonnen Poolse vrijheid.